Wystąpienie do Przewodniczącej podkomisji nadzwyczajnej Sejmu RP w sprawie projektu ustawy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze z dnia 2024-04-03.
Wystąpienie do Przewodniczącej podkomisji nadzwyczajnej Sejmu RP w sprawie projektu ustawy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze.
Podczas posiedzenia podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia rządowego projektu ustawy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze, która miała miejsce 22 marca 2024 r., szczególną uwagę Rzecznika Praw Obywatelskich zwróciła kwestia dotycząca objęcia zakresem projektu ustawy podręczników, na którą wskazała jedna z przedstawicielek strony społecznej. W trakcie rozpatrywania art. 5 pkt 32 projektu ustawy pochylono się nad definicją "rozpowszechniania książek elektronicznych" postulując doprecyzowanie, by do pojęcia "książek elektronicznych" włączyć również "cyfrowe odzwierciedlenia książek papierowych".
Jak podkreślały obecne na posiedzeniu ekspertki, jednym z podstawowych narzędzi stosowanych do nauki przez uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych są podręczniki. Na mocy noweli Prawa oświatowego z 22 listopada 2018 r. wprowadzono art. 22ao ust. 3 pkt 6a, zgodnie z którym podręcznik szkolny może mieć postać papierową lub elektroniczną. Zgodnie zaś z art. 22ao ust. 3 pkt 6 ustawy o systemie oświaty, w przypadku podręcznika w postaci elektronicznej jest on opracowywany w sposób pozwalający na zastosowanie rozwiązań umożliwiających odczyt przez uczniów z różnymi rodzajami niepełnosprawności.
Podręcznik w postaci elektronicznej ma uwzględniać wymagania dostępności określone w załączniku do ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Natomiast podręcznik w postaci papierowej jest opracowywany właśnie w takiej formie wraz z jego cyfrowym odzwierciedleniem, które jest zamieszczane na informatycznym nośniku danych lub w Internecie.
W konsekwencji powstały dwa rozbieżne znaczeniowo pojęcia: "podręcznika w postaci elektronicznej" oraz "cyfrowego odzwierciedlenia podręcznika w postaci papierowej". Choć wydaje się, że oba oznaczają pewien rodzaj pliku elektronicznego, to w praktyce - jak podkreśla strona społeczna - "cyfrowe odzwierciedlenia podręczników papierowych" okazują się prostymi plikami w formacie .pdf, które nie są poddane żadnej dodatkowej obróbce, nie zawierają spisu treści, ani aktywnych hiperlinków. Często pliki tego rodzaju nie spełniają wymogów dotyczących dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami, bowiem na mocy § 3 rozporządzenia MEN z 3 października 2019 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego podręczników, wyłącznie podręczniki w formie elektronicznej muszą być zgodne z tymi standardami.
Tego rodzaju zróżnicowanie narzędzi edukacyjnych pod kątem obowiązku zapewnienia ich dostępności nie znajduje uzasadnienia. Zarówno "podręczniki elektroniczne", jak i "cyfrowe odzwierciedlenia podręczników w formie papierowej" powinny bezwarunkowo spełniać wymogi dostępności cyfrowej. Tylko bowiem w taki sposób uczniowie ze szczególnymi potrzebami (np. z niepełnosprawnością wzroku korzystający z czytników ekranu) będą mieli możliwość korzystania z nich na zasadzie równości z innymi uczniami.
W opinii RPO wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą do zakresu pojęcia "książek elektronicznych" włączono by również "cyfrowe odzwierciedlenia podręczników papierowych" - co w konsekwencji doprowadziłoby do objęcia tych ostatnich regulacjami projektu ustawy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze - jest konieczne w celu zapewnienia dostępności wszystkich podręczników (nie tylko tych w formie elektronicznej) dla osób z niepełnosprawnościami.
Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącej z prośbą o przeanalizowanie powyższego problemu i rozważenie wprowadzenia do projektu ustawy postulowanej zmiany.