Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie zmiany limitów wydatków komitetów wyborczych.

Rzecznik Praw Obywatelskich wyraził zaniepokojenie spowodowane ogłoszeniem 3 kwietnia br. rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 marca 2024 r. w sprawie podwyższenia kwoty przypadającej na jeden mandat radnego przy ustalaniu limitu wydatków komitetów wyborczych w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego (dalej jako: "rozporządzenie"), które to weszło w życie dnia 4 kwietnia br. Dokonywanie zmiany limitu wydatków komitetów wyborczych za pomocą rozporządzenia, które wchodzi w życie 4 dni przed dniem głosowania w wyborach samorządowych (kilkadziesiąt godzin przed rozpoczęciem tzw. ciszy wyborczej), może rodzić wątpliwości co do zgodności z obowiązkiem zachowania tzw. ciszy legislacyjnej i pośrednio wpływać na realizację zasady równości w prowadzeniu kampanii wyborczej.

RPO przypomniał, że Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał konieczność zachowania tzw. ciszy legislacyjnej, wskazując, że "konieczność zachowania co najmniej sześciomiesięcznego terminu od wejścia w życie istotnych zmian w prawie wyborczym do pierwszej czynności kalendarza wyborczego jest nieusuwalnym co do zasady normatywnym składnikiem treści art. 2 Konstytucji". Takie działanie jest także sprzeczne z wnioskami Europejskiej Komisji dla Demokracji przez Prawo (Komisji Weneckiej), w której wytycznych wskazano, że każda zmiana prawa wyborczego bezpośrednio przed wyborami, nawet gdy nie zamierzono dokonać manipulacji, może rodzić podejrzenie sprzyjania bezpośrednim interesom politycznym.

Ponadto należy zwrócić uwagę, że podwyższenie kwoty przypadającej na jeden mandat radnego przy ustalaniu limitu wydatków komitetów wyborczych powoduje, że komitety wyborcze mogą prowadzić dodatkową i niezaplanowaną wcześniej agitację wyborczą w ostatnich godzinach kampanii. Wskazana zmiana może jednak w praktyce nie wywoływać takich samych skutków dla wszystkich komitetów wyborczych, lecz dawać przewagę komitetom dysponującym większymi możliwościami logistycznymi i komunikacyjnymi, czyli w istocie komitetom partii politycznych, które dysponują odpowiednimi strukturami.

W związku tym, Rzecznik przedstawił powyższe oceny oraz zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w niniejszej sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Finansów w piśmie z 13 kwietnia 2024 r. wyjaśnił, że zgodnie z Wykazem prac legislacyjnych projektów rozporządzeń Ministra Finansów dla działów administracji rządowej budżet, finanse publiczne oraz instytucje finansowe, publikowanym na stronie internetowej, w dniu 9 lutego 2024 r. pod numerem 839 tego wykazu została podana do publicznej wiadomości informacja o projektowanym rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie podwyższenia kwoty przypadającej na jeden mandat radnego przy ustalaniu limitu wydatków komitetów wyborczych w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. W wykazie poinformowano w szczególności o przyczynie i potrzebie wprowadzenia rozwiązań, które planuje się zawrzeć w projekcie rozporządzenia oraz o istocie projektu, wskazując na podstawy planowanego podwyższenia kwoty limitu wydatków o 6,5%. Z powyższych powodów każdy zainteresowany podmiot, w tym dowolny komitet wyborczy, od 9 lutego 2024 r. miał dostęp do wiedzy o podejmowanych przez Ministra Finansów pracach legislacyjnych, w tym na temat materii i charakteru projektowanego rozporządzenia. Minister podkreślił, że data wejścia w życie Rozporządzenia pozostaje bez wpływu na akt głosowania, zaś samo Rozporządzenie nie implikuje żadnych zmian w sposobie głosowania przez wyborców, ani nie wprowadza jakichkolwiek rygorów, które by ich dotyczyły.