Wystąpienie do przedstawicieli samorządów w sprawie dostępności wyborów dla osób z niepełnosprawnościami z dnia 2024-03-25.
Wystąpienie do przedstawicieli samorządów w sprawie dostępności wyborów dla osób z niepełnosprawnościami.
Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, iż pomimo wysiłków podejmowanych przez organy władzy publicznej na poziomie ustawodawstwa oraz postępujących prac na poziomie samorządu terytorialnego, problem braku szerokiej dostępności wyborów i trudności z korzystaniem z praw wyborczych przez tę grupę obywateli pozostaje aktualny i wciąż ma charakter systemowy. Bez wątpienia kluczowa w tym zakresie jest dostępność lokali wyborczych, której poprawa wymaga dalszych skoordynowanych wysiłków.
Zgodnie z art. 186 § 1 ustawy - Kodeks wyborczy w każdej gminie co najmniej połowa lokali obwodowych komisji wyborczych powinna być dostosowana do potrzeb wyborców z niepełnosprawnościami. Szczegółowe wymogi lokalu określone są w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 29 lipca 2011 r. w sprawie lokali obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych (dalej jako: "rozporządzenie"). W toku realizowanej przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich kontroli przed wyborami parlamentarnymi w 2023 r. dokonano oceny dostępności 143 lokali wyborczych. Jedynie w przypadku 36 z nich nie zidentyfikowano żadnego uchybienia. Przeprowadzone kontrole pozwoliły na zwrócenie uwagi na najczęstsze problemy, tj. brak dodatkowego oświetlenia w miejscu głosowania, brak odpowiednio dostosowanych dwóch wysokości miejsca do głosowania, nieodpowiednia wysokość zawieszenia obwieszczeń i informacji Państwowej Komisji Wyborczej, brak wyróżnienia krawędzi stopni schodów i progów, nieodpowiednie wymiary miejsca zapewniającego tajność głosowania, śliskie posadzki, niedostateczne wymiary lokalu wyborczego.
Stwierdzone przez RPO uchybienia w zdecydowanej większości nie dotyczyły barier architektonicznych budynków, odnosiły się natomiast do samej organizacji lokalu wyborczego: oznakowania przeszkód, czy właściwego przygotowania miejsc zapewniających tajność głosowania. Zlikwidowanie tego typu uchybień i zapewnienie stanu zgodnego z kryteriami wskazanymi w rozporządzeniu może być przeprowadzone dość szybko i nie powinno nastręczać znaczących obciążeń organizacyjnych i technicznych.
W związku z wynikami powyższej kontroli, Rzecznik zwrócił także uwagę na kwestię dostępności bezpośredniego otoczenia lokalu wyborczego. Nierzadko bowiem nawet najlepiej dostosowane lokale są w praktyce trudno dostępne dla osób z niepełnosprawnościami z powodu występowania przeszkód w otoczeniu budynku czy braku dostosowanego miejsca parkingowego w pobliżu. Obecny stan dostępności lokali wyborczych wciąż wymaga poprawy, a proaktywna postawa, np. wyposażanie lokali wyborczych w szkła powiększające do użytku wyborców, czy też przygotowanie i oznaczenie toalet przystosowanych dla osób z niepełnosprawnościami, może bardzo skutecznie przyczynić się do realizacji tego celu.
Biorąc pod uwagę powyższe, Rzecznik zwrócił się z prośbą o przyjęcie przedstawionych uwag i informacji oraz możliwie jak najszersze ich uwzględnienie.