Wystąpienie do Minister Zdrowia w sprawie Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego z dnia 2024-03-25.
Wystąpienie do Minister Zdrowia w sprawie Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego.
W wyniku analizy przepisów ustawy o niektórych zawodach medycznych (dalej jako: "u.n.z.m."), Rzecznik Praw Obywatelskich podjął działania zmierzające do ochrony prawa do prywatności i ochrony danych osobowych osób podlegających tym regulacjom. Ustawa reguluje zasady wykonywania niektórych zawodów medycznych, a także przewiduje utworzenie Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego (dalej jako: "Rejestr"). Zgodnie z art. 108 ustawy, wchodzi ona w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, tj. 26 marca 2024 r.
Należy wskazać, że już na etapie prac legislacyjnych zgłaszane były uwagi dotyczące niekonstytucyjności niektórych przepisów ustawy. Poprawki Senatu RP w odniesieniu do przedmiotowych regulacji, zostały odrzucone przez Sejm RP. Prezydent RP dostrzegając zgłoszone zastrzeżenia, wystąpił - w trybie następczej kontroli norm - z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zbadania zgodności z Konstytucją niektórych regulacji (sygn. K 16/23). RPO przystąpił do postępowania przed Trybunałem, zgadzając się ze stanowiskiem Prezydenta RP, że regulacje odnoszące się do ujawnienia danych osobowych zawartych w Rejestrze naruszają konstytucyjne prawo do prywatności i ochrony danych osobowych. Z analizy przepisów ustawy o niektórych zawodach medycznych oraz wniosku Prezydenta RP wynika jednak, że istnieją poważne wątpliwości co do konstytucyjności nie tylko zakwestionowanych już przepisów, ale także innych regulacji odnoszących się do przetwarzania danych osobowych w Centralnym Rejestrze Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego. Chodzi zarówno o zakres danych podlegających ujawnieniu w jawnym rejestrze publicznym, jak i kwestię przechowywania i usuwania danych z tego rejestru.
Przykładowo, art. 4 ust. 1 pkt 12 u.n.z.m. w zw. z art. 4 ust. 3 u.n.z.m. budzi wątpliwości co do zgodności z art. 47 Konstytucji oraz art. 51 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Rzecznik wskazał też, że sposób ukształtowania art. 10 ust. 2 u.n.z.m., który przewiduje możliwość wykreślenia z rejestru jedynie w przypadku zaistnienia negatywnych okoliczności, bez możliwości złożenia wniosku o wykreślenie z rejestru czy zrzeczenia się prawa do wykonywania zawodu medycznego, oznacza nieuzasadnione zaniechanie ustawodawcze. W ocenie RPO taki sposób ukształtowania przepisów, na zasadzie arbitralności, bez możliwości usunięcia danych osobowych z rejestru, w przypadku niewykonywania zawodu medycznego z własnej woli, przy szerokim zakresie udostępnianych danych, budzi wątpliwości z punktu widzenia art. 51 ust. 2 i 4 Konstytucji, art. 65 ust. Konstytucji, a także art. 17 RODO. Powstała luka prawna wymaga zatem interwencji ustawodawcy.
Dodatkowe zastrzeżenia wiążą się z gromadzeniem informacji o danych osobowych osób wykreślonych z Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego. Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 5 u.n.z.m., w odniesieniu do danych osób wykreślonych, o których mowa w art. 10 ust. 2 ustawy, przyjmuje się przechowywanie ich jako danych archiwalnych. Należy więc zauważyć, że pomimo tego, iż ustawodawca w art. 10 ust. 2 u.n.z.m. przewidział wykreślenie osoby z rejestru w przypadku zaistnienia okoliczności powodujących utratę uprawnień do wykonywania zawodu medycznego, to jednak z art. 4 ust. 4 i 5 ustawy wynika, że informacje te nie podlegają usunięciu z rejestru, a są przechowywane w celach archiwalnych. Takiego rozwiązania nie da się jednak pogodzić z instytucją zatarcia skazania/ukarania, które niosą za sobą konieczność usunięcia danych z rejestru. Żaden przepis ustawy nie określa przy tym terminu, w jakim dane z rejestru są usuwane, co również budzi poważne wątpliwości z punktu widzenia wymogów, co do przetwarzania danych osobowych.
Ponadto wątpliwości dotyczą ujawnienia w Rejestrze informacji, które dotyczą innych niż wskazane w art. 4 ust. 1 pkt 12 u.n.z.m. orzeczeń wydanych w trakcie lub w wyniku przeprowadzonego postępowania dyscyplinarnego, tj. informacji o ukaraniu za przewinienie zawodowe, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 9 u.n.z.m., oraz o zawieszeniu/tymczasowym zawieszeniu prawa do wykonywania zawodu medycznego w związku z prowadzonym postępowaniem dyscyplinarnym, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 13 u.n.z.m. W ocenie Rzecznika, udostępnienie informacji, które dotyczą przewinień zawodowych, a zatem ze względu na swój charakter mogą spotkać się z dezaprobatą społeczeństwa, w jawnej części rejestru publicznego, budzi zastrzeżenia z punktu widzenia art. 47 Konstytucji oraz art. 51 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Konstrukcja przepisów ustawy o niektórych zawodach medycznych prowadzi więc do uznania, że w rejestrze będą gromadzone i udostępniane dane osób wykonujących i niewykonujących zawodu medycznego (art. 4 ust. 4 w związku z art. 4 ust. 3 u.n.z.m.), wraz z podaniem przyczyny niewykonywania zawodu określonej w art. 4 ust. 1 pkt 9, 12 i 13 u.n.z.m. Każda z tych okoliczności odnosi się do szczególnie wrażliwej sfery życia prywatnego. Ujawnienie tych informacji nieograniczonemu kręgu osób budzi więc wątpliwości z punktu widzenia celu, jakiemu ma służyć ustawa. Zgodnie ze standardem konstytucyjnym oraz europejskim przetwarzane w rejestrze publicznym dane powinny podlegać szczególnej ochronie. Ustawodawca nie przewidział jednak w analizowanej ustawie żadnych gwarancji ochrony danych osobowych, takich jak np. ograniczony dostęp do danych, ograniczony czas ich przetwarzania. Tym samym, ustawodawca w sposób nieproporcjonalny ograniczył prawo do prywatności osób wykonujących zawód medyczny, przewidując zbyt szeroki zakres ujawnionych w rejestrze publicznym informacji o tych osobach, jako osobach wykonujących zawód zaufania publicznego.
Wobec powyższego, Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o ustosunkowanie się do przestawionych uwag dotyczących zasad przetwarzania danych osobowych w Centralnym Rejestrze Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego, określonych w ustawie o niektórych zawodach medycznych oraz o rozważenie podjęcia działań mających na celu przeprowadzenie niezbędnych zmian legislacyjnych w celu dostosowania opisanego stanu prawnego do standardów wynikających z Konstytucji.