Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Skarga nadzwyczajna od postanowienia Sądu Okręgowego o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem Sądu Okręgowego.

Rzecznik Praw Obywatelskich, z uwagi na konieczność zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, wniósł skargę nadzwyczajną, zaskarżając postanowienie Sądu Okręgowego w T. w całości.

Na podstawie art. 89 § 1 pkt 2 u.s.n. zaskarżonemu postanowieniu Rzecznik zarzucił: rażące naruszenie prawa procesowego, tj. art. 410 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego w zw. z art. 403 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej jako: "k.p.c.") poprzez jego zastosowanie i odrzucenie skargi o wznowienie postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej, jako nieopartej na ustawowej podstawie, w sytuacji, gdy po zakończeniu postępowania objętego skargą o wznowienie został wydany prawomocny wyrok stwierdzający nieważność umowy nabycia do majątku wspólnego nieruchomości objętej podziałem, co stanowi fakt istniejący przed zakończeniem postępowania działowego, ale w nim nieujawniony, z którego skarżąca nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu, a mający istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia działowego, albowiem postanowienie o podziale majątku byłych małżonków obejmowało udział w tejże nieruchomości, który w świetle prawa nigdy nie stanowił składnika ich majątku wspólnego oraz zobowiązywało uczestniczkę do spłaty połowy wartości tego udziału, co uzasadniało wznowienie postępowania objętego skargą na podstawie art. 403 § 2 k.p.c.

Ponadto, stosownie do art. 89 § 1 pkt 1 u.s.n., zaskarżonemu orzeczeniu RPO zarzucił: naruszenie prawa do sądu, wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji, poprzez odrzucenie skargi o wznowienie postępowania o podział majątku wspólnego w wyniku arbitralnego zakwalifikowania okoliczności przedstawionych przez skarżącą pod dowolnie wybraną przez sąd podstawę wznowienia z art. 403 § 2 k.p.c., tj. późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego, natomiast z całkowitym pominięciem podstawy wznowienia wyraźnie wskazanej w skardze o wznowienie, tj. wykrycia takich faktów, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu - co zamknęło skarżącej drogę do wznowienia postępowania i zmiany wadliwego postanowienia o podziale majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności ustawowej.

Wniesienie skargi nadzwyczajnej w niniejszej sprawie jest konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art. 89 § 1 in principio u.s.n.), ponieważ sprzeczne z tą zasadą jest wydawanie i funkcjonowanie w obrocie prawnym orzeczeń w oczywisty i rażący sposób naruszających gwarantowane Konstytucją fundamentalne prawa człowieka w postaci prawa do sądu, a nadto w oczywisty sposób uchybiających zasadom sprawiedliwości społecznej. Nie do zaakceptowania w praworządnym państwie jest bowiem sytuacja, w której na skutek bezpodstawnego odrzucenia skargi o wznowienie postępowania zakończonego błędnym postanowieniem działowym w obrocie prawnym pozostaje wadliwe i niezgodne ze stanem faktycznym i prawnym postanowienie nakazujące uczestniczce zapłacić wnioskodawcy kwotę 100.500 zł tytułem spłaty udziału w nieruchomości, który nie przysługiwał małżonkom, ale osobie trzeciej, co potwierdził prawomocny wyrok sądu. Dalszym zaś skutkiem zaskarżonego postanowienia jest wprowadzenie kwalifikowanej niepewności w stosunkach prawnorzeczowych (własnościowych) w odniesieniu do nieruchomości będącej przedmiotem postępowania działowego - a której wyeliminowanie było istotą postępowania zakończonego kwestionowanym obecnie orzeczeniem.

Mając na uwadze powyższe, w oparciu o dyspozycję art. 3984 § 1 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 95 pkt 1 u.s.n. oraz na podstawie art. 91 § 1 w zw. z art. 115 § 2 u.s.n. Rzecznik wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w T., albowiem zaskarżone orzeczenie nie wywołało nieodwracalnych skutków prawnych, zaś zasady oraz prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji na czele z zasadą sprawiedliwości społecznej przemawiają za koniecznością przeprowadzenia postępowania wznowieniowego przed sądem powszechnym i ukształtowaniem sytuacji prawnej uczestników w sposób odpowiadający przepisom prawa i stanowi faktycznemu.