Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie wprowadzenia zmian prawnych w zakresie stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów dla artystów świadczących pracę w oparciu o umowę o pracę.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają sygnały wskazujące na potrzebę rozważenia zasadności wprowadzenia zmian prawnych w zakresie stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów dla artystów świadczących pracę w oparciu o umowę o pracę.

Zgodnie z art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako: "ustawa o PIT"), koszty uzyskania niektórych przychodów określa się z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami - w wysokości 50% uzyskanego przychodu, z zastrzeżeniem ust. 9a i 9b, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód.

Wątpliwości artystów budzi jednak praktyka stosowania tego przepisu w odniesieniu do niektórych składników wynagrodzenia. Zgodnie z Interpretacją ogólną Ministra Finansów z 15 września 2020 r. w sprawie zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów do honorarium autorskiego, art. 116 ust. 7 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym należy interpretować w taki sposób, że do całości wynagrodzenia nauczyciela akademickiego mają zastosowanie 50% koszty uzyskania przychodów, zgodnie z art. 22 ust. 9 pkt 3, ust. 9a i ust. 9aa ustawy PIT.

Z kolei w Interpretacji indywidualnej z 4 lipca 2019 r., wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, za prawidłową uznano następującą wykładnię przepisów: "jeżeli w regulaminie wynagradzania uczelni są określone zasady wypłacania nauczycielom akademickim składników wynagrodzenia, takich jak np. dodatki za recenzje i promotorstwo, nagrody oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne (wypłacane na zasadach określonych w przepisach o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym pracowników jednostek sfery budżetowej), nagroda jubileuszowa, ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, odprawa emerytalna oraz innych niż wymienione w art. 136 p.s.w.n. składników wynagrodzenia, to do nich także będzie należało zastosować 50-procentowe koszty autorskie, o których mowa w art. 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.o.f. Mają one bowiem ścisły związek z wykonywaniem przez nauczycieli akademickich prac o charakterze twórczym. Składniki te mieszczą się w definicji wynagrodzenia opublikowanej przez Główny Urząd Statystyczny i są wymienione jako elementy wynagrodzenia nauczycieli akademickich w ustawie - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (art. 129, art. 141, art. 146, art. 184 itd.)".

Z przekazanych RPO informacji wynika, że przedstawiciele środowiska twórczego nie dostrzegają przyczyn, dla których ustawodawca dopuszcza do takiego różnicowania w zakresie możliwości zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów w odniesieniu do nauczycieli akademickich i do artystów, skoro artyści znajdują się w analogicznej sytuacji faktycznej do nauczycieli akademickich.

Wykonywana przez nich praca ma charakter twórczy, a zakres ich obowiązków implikuje podejmowanie we wszystkich obszarach aktywności zawodowej działalności twórczej, zaś ich praca podlega ocenie okresowej. Te okoliczności pozwoliły w przeszłości - uwzględniając specyfikę pracy nauczycieli akademickich - na wprowadzenie do systemu prawnego art. 116 ust. 7 PSWN. Wskazuje to na zasadność postulatu zrównania sytuacji artystów z sytuacją nauczycieli akademickich, np. poprzez wprowadzenie do ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej regulacji analogicznej do postanowień art. 116 ust. 7 PSWN.

Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego w piśmie z 30 lipca 2024 r. podkreślił, że „środowisko twórców” jest środowiskiem niejednorodnym. Nie każdy artysta, będąc zatrudnionym na umowę o pracę, będzie wykonywał na rzecz pracodawcy wyłącznie pracę o charakterze twórczym. Jeśli za przykład przyjąć projektanta mebli, to twórczy charakter będzie miało tworzenie projektu mebla, ale takiego charakteru nie będzie miało już wykonywanie mebli lub nadzór nad ich wykonaniem w masowej produkcji. Podobny charakter będzie miała praca projektantów odzieży, czy tatuażysty. Oznacza to, że każda sytuacja zatrudnienia artysty powinna być w ocenie Ministra rozpatrywana indywidualnie, ponieważ nie każdy artystyczny zawód z definicji polega na stuprocentowym wykonywaniu pracy wyłącznie twórczej. Dzieje się tak w przypadku nauczycieli akademickich, czemu wyraz dano wprost w ustawie, oraz w przypadku pracowników artystycznych instytucji kultury. W świetle powyższego trudno dostrzec w omawianym zakresie systemową dyskryminację przedstawicieli środowiska twórczego. Być może można mówić tu o niekonsekwencji stanowisk orzeczniczych. Jednak Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego nie posiada kompetencji do komentowania wyroków wydawanych przez niezawisłe sądy.