Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie domniemania pochodzenia dziecka z małżeństwa po jego ustaniu lub unieważnieniu z dnia 2024-02-08.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie domniemania pochodzenia dziecka z małżeństwa po jego ustaniu lub unieważnieniu.
Rzecznik Praw Obywatelskich przypomniał o konieczności uregulowania w przepisach na nowo kwestii domniemania pochodzenia dziecka z małżeństwa po ustaniu lub unieważnieniu tego małżeństwa (art. 62 ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy, dalej jako: "KRO").
Jak wskazywał Rzecznik w piśmie z marca 2020 r. skierowanym do ówczesnego Ministra Sprawiedliwości, obecne uregulowanie przewiduje, że jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Domniemanie to nie dotyczy przypadku, gdy dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą wyraził zgodę pierwszy mąż matki. Domniemania powyższe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.
RPO wskazał, iż obecnie obowiązujący stan prawny stwarza zasadnicze komplikacje w ustaleniu pochodzenia dziecka w sposób zgodny z rzeczywistością i rzutuje na sytuację prawną wszystkich członków rodziny. Przyczynia się on także do większego obciążenia sądów rodzinnych, rozpoznających sprawy o zaprzeczenie ojcostwa; takie powództwo jest w obecnym stanie prawnym jedynym środkiem doprowadzenia do zgodności stanu cywilnego dziecka z prawdą biologiczną.
W kolejnym piśmie do resortu sprawiedliwości, z marca 2022 r., Rzecznik sygnalizował, że istnieje także dodatkowy aspekt tego problemu, dotyczący dziecka pochodzącego od nowego partnera matki, ale martwo narodzonego w okresie 300 dni od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, na mocy którego małżeństwo zostało rozwiązane. W tej sytuacji matka dziecka nie tylko nie mogła skutecznie wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa jej byłego męża (jej pozew został odrzucony przez sąd), ale nie mogła także uwidocznić na nagrobku dziecka swego nazwiska, do którego wróciła po rozwodzie, zaś prawa i stan cywilny ojca biologicznego nie były uwzględnione w żadnym stopniu. W udzielonej Rzecznikowi odpowiedzi z 11 kwietnia 2022 r. wskazana została inicjatywa legislacyjna resortu sprawiedliwości, zawarta w druku UD292. Tymczasem opisana problematyka nadal jest przedmiotem skarg wpływających do Biura RPO, dlatego przedstawione uprzednio uwagi są aktualne, a potrzeba nowelizacji przepisów dotyczących omawianego zagadnienia wciąż istnieje.
Wobec powyższego, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o poinformowanie o dalszych losach wspomnianej inicjatywy i aktualnych planach działań wobec druku UD292.