Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Zastępcy Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie postępowania z korespondencją poleconą kierowaną do osób pozbawionych wolności.

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi od osób pozbawionych wolności w sprawie niewłaściwego postępowania z kierowaną do nich prywatną korespondencją poleconą. Skarżący podnoszą, że nie mają możliwości stwierdzenia, czy przesyłka została dostarczona do jednostki penitencjarnej w nienaruszonym stanie. Odbiór tej korespondencji potwierdzają bowiem dopiero po dokonaniu przez uprawnionego funkcjonariusza czynności związanych z nadzorem lub cenzurą. Analiza spraw badanych w Biurze RPO prowadzi do wniosku, że powyższe zarzuty wnioskodawców są uzasadnione.

Z nadesłanych przez dyrektorów jednostek penitencjarnych wyjaśnień wynika, że sposób postępowania Służby Więziennej z prywatną korespondencją otrzymywaną przez skazanych jest tożsamy, niezależnie, czy jest to przesyłka zwykła, czy polecona - adresat otrzymuje korespondencję prywatną już otwartą przez funkcjonariusza SW. Z otrzymanych informacji wybrzmiewa, że zgodnie z obowiązującymi procedurami w sprawie postępowania z korespondencją urzędową i prywatną osadzonych (zarówno listem zwykłym, jak i poleconym) korespondencja wydawana jest osadzonemu już po dokonaniu nadzoru lub cenzury przez wychowawcę.

Rzecznik nie może uznać takiej praktyki za właściwą, stoi ona bowiem w sprzeczności z przepisami powszechnie obowiązującymi. Zgodnie z art. 3 pkt 22 ustawy - Prawo pocztowe, przesyłka polecona to przesyłka listowa będąca przesyłką rejestrowaną, przemieszczaną i doręczaną w sposób zabezpieczający ją przed utratą, ubytkiem zawartości lub uszkodzeniem. Oznacza to, że przesyłka polecona powinna trafić bezpośrednio do adresata, który potwierdzi jej otrzymanie w stanie nienaruszonym (nieuszkodzonym). Nie sposób zatem przyjąć, że osadzony, który otrzymał korespondencję poleconą po dokonaniu nadzoru lub cenzury - co wiązało się przecież z otwarciem koperty - może potwierdzić, że przesyłka dotarła w stanie nienaruszonym, czego wymagają przepisy. Co więcej, obecna praktyka prowadzi do sytuacji, w których w rzeczywistości osadzony zmuszony jest do potwierdzenia nieprawdy. Takie działanie wyklucza również ewentualną możliwość wniesienia skutecznej reklamacji, zarówno przez adresata, jak i nadawcę takiego rodzaju przesyłki (art. 92 ustawy - Prawo pocztowe).

W ocenie RPO, wnioskodawca powinien mieć zapewnioną możliwość pokwitowania, w obecności funkcjonariusza Służby Więziennej, odbioru zamkniętej przesyłki poleconej, a tym samym potwierdzenia, że dotarła ona do niego w stanie nienaruszonym. Dopiero wówczas, już bez obecności skazanego, powinny być wykonywane dalsze czynności związane z nadzorem nad korespondencją.

Mając powyższe na uwadze, Rzecznik zwrócił się do Dyrektora z prośbą o podjęcie stosownych działań w celu wyeliminowania niewłaściwej praktyki postępowania z korespondencją poleconą kierowaną do osób pozbawionych wolności.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Zastępca Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w piśmie z 29 września 2023 r. wskazał, iż zgodnie z art. 8a Kodeksu karnego wykonawczego korespondencja skazanego pozbawionego wolności podlega cenzurze i nadzorowi, chyba że ustawa stanowi inaczej. Do wyjątków od tej zasady zaliczono korespondencję skazanego pozbawionego wolności prowadzoną z obrońcą lub pełnomocnikiem będącym adwokatem lub radcą prawnym czy prowadzoną z organami ścigania, wymiaru sprawiedliwości i innymi organami państwowymi, organami samorządu terytorialnego, Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Rzecznikiem Praw Dziecka, organami powołanymi na podstawie ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka oraz przedstawicielem niebędącym adwokatem ani radcą prawnym, który został zaaprobowany przez Przewodniczącego Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka do reprezentowania skazanego przed tym Trybunałem. W postępowaniu z korespondencją kierowaną do osób pozbawionych wolności należy uwzględniać zarówno przepisy rangi ustawowej, jak i przepisy wykonawcze. Organizacja przyjmowania korespondencji została szczegółowo opisana w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 grudnia 2022 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, gdzie wskazano że korespondencję adresowaną do skazanego doręcza mu wyznaczony funkcjonariusz lub pracownik. Zaznaczono przy tym wyraźnie, że jeżeli korespondencja kierowana do skazanego podlega cenzurze lub nadzorowi, doręcza się ją po dokonaniu tych czynności. Powyższe, w ocenie Zastępcy Dyrektora Generalnego, wyklucza proponowany przez Rzecznika tryb postępowania polegający na doręczeniu korespondencji (taki bowiem skutek wynikałby z pokwitowania odbioru zamkniętej przesyłki poleconej) przed dokonaniem czynności związanych z cenzurą i nadzorem.