Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Turystyki i Sportu w sprawie potrzeby znowelizowania ustawy o sporcie.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają sygnały dotyczące niewystarczającego zagwarantowania praw i wolności obywateli w ustawie o sporcie. Skargi dotyczą przede wszystkim monopolu prawnego związków sportowych w zakresie ustanawiania reguł dyscyplinarnych oraz braku możliwości odwołania się od decyzji dyscyplinarnych związków sportowych poza struktury danego związku, w tym wyłączenie nadzoru Ministra Sportu nad decyzjami dyscyplinarnymi władz związków sportowych.

Rzecznik zwrócił uwagę zwłaszcza na art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o sporcie, po pierwsze, pod kątem zapewnienia szeroko pojętego prawa do obrony osoby biorącej udział w postępowaniu o charakterze represyjnym, po drugie, na możliwą niezgodność art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o sporcie z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji poprzez niezagwarantowanie prawa odwołania się do sądu powszechnego osobom, wobec których wymierzono sankcję dyscyplinarną.

Powyższe problemy natury konstytucyjnej, dotyczące regulacji dyscyplinarnych wprowadzanych przez związki sportowe, były już w przeszłości przedmiotem kontaktów i korespondencji pomiędzy RPO a Ministerstwem Sportu. W następstwie wystąpienia generalnego Rzecznika z 2013 r., z inicjatywy Ministerstwa Sportu odbyło się spotkanie w sprawie potrzeby nowelizacji ustawy o sporcie. Jednakże, korespondencja w tej sprawie z Ministerstwem zakończyła się w kwietniu 2014 r., a do nowelizacji ustawy o sporcie w omawianym zakresie nie doszło.

W świetle ostatnich skarg Rzecznik dostrzega dalsze zagrożenia praw i wolności obywateli wynikające z wyżej wspomnianego monopolu prawnego, jakim dysponują polskie związki sportowe w zakresie ustanawiania i realizacji reguł sportowych, organizacyjnych i dyscyplinarnych we współzawodnictwie sportowym. Przyjęta regulacja prawna zakłada bardzo szeroką dowolność związków sportowych w tworzeniu i realizacji regulaminów dyscyplinarnych. W powiązaniu z faktem, iż decyzje dyscyplinarne władz związków sportowych wyłączone są spod nadzoru Ministra Sportu, dowolność związków sportowych w tworzeniu i realizacji regulaminów dyscyplinarnych należy uznać za nieograniczoną. W ocenie RPO, taka sytuacja budzi wątpliwości odnośnie prawidłowości ograniczenia konstytucyjnych praw i wolności w sposób szanujący zasadę proporcjonalności zawartą w art. 31 ust. 3 Konstytucji, zgodnie z którą ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Przykładem ograniczenia, które może budzić wątpliwości z punktu widzenia zasady proporcjonalności są przepisy regulaminów związków sportowych przewidujące kary dyscyplinarne za "krytykę" członków związków sportowych, sędziów czy trenerów. Rzecznik zauważył, że karanie dyscyplinarne zawodników, trenerów, członków ekipy szkoleniowej czy reprezentantów klubu za "krytykę" członków związków sportowych, sędziów czy trenerów stanowi daleko idącą ingerencję w wolność słowa, zagwarantowaną poprzez art. 54 Konstytucji. W celu ograniczenia korzystania z konstytucyjnych wolności i praw konieczne jest ustanowenie rozwiązań w ustawie i tylko wtedy, gdy są one konieczne w demokratycznym państwie. Wprowadzenie sankcji dyscyplinarnych za "krytykę" w regulaminach dyscyplinarnych związków sportowych z pewnością nie spełnia pierwszego z warunków zasady proporcjonalności. Dyskusyjne pozostaje również, czy spełnia warunek konieczności.

Wobec powyższego, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o analizę przedstawionych wątpliwości oraz poinformowanie o zajętym stanowisku w sprawie potrzeby odpowiedniej nowelizacji ustawy o sporcie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki w piśmie z 27 października 2023 r. wyjaśnił, że obecnie w Ministerstwie nie toczą się prace legislacyjne mające na celu zmianę przepisów ustawy o sporcie dotyczących zasad odpowiedzialności dyscyplinarnej, jak i szczególnej pozycji polskich związków sportowych, wynikających z art. 13 ust. 1 ustawy o sporcie. Wbrew wyrażonym obawom, ustawa o sporcie nie pozwala polskim związkom sportowym na dowolność w tworzeniu regulacji dyscyplinarnych. Odpowiedzialność dyscyplinarna w ramach polskiego związku sportowego jest realizowana na zasadach określonych w regulaminie dyscyplinarnym. Sekretarz odniósł się również do przytoczonych przez RPO przykładów regulaminów polskich związków sportowych. Zaznaczył on, że fakt użycia w tych uregulowaniach niedookreślonego terminu nie oznacza uznania ich za niezgodne z obowiązującymi przepisami, czy naruszające wolność słowa gwarantowaną przez art. 54 Konstytucji. Celem nie jest ograniczenie wolności słowa, a zapewnienie prawidłowego przebiegu zawodów z poszanowaniem zasad fair play. Wynika to z istoty formuły organizacji współzawodnictwa sportowego, nie tylko na poziomie krajowym, ale także międzynarodowym, gdzie dość powszechnie stosuje się regulację tego rodzaju. W ustawie o sporcie brak przepisów szczególnych, które wyłączałyby drogę sądową, przy czym, jak wynika z art. 45a ust. 1 i 2 ustawy o sporcie, Trybunał Arbitrażowy do Spraw Sportu jest stałym sądem polubownym działającym przy Polskim Komitecie Olimpijskim. Potwierdza to w obecnym stanie prawnym kontrola prawidłowości indywidualnych rozstrzygnięć zapadających w tego rodzaju sprawach. Z kolei art. 45d ustawy o sporcie przewiduje, że od orzeczenia dyscyplinarnego Trybunału przysługuje skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego w przypadku rażącego naruszenia przepisów prawa lub oczywistej niesłuszności orzeczenia. W opinii resortu obecnie obowiązujące przepisy ustawy o sporcie nie tylko nie pozbawiają stron postępowania możliwości kontroli zewnętrznej, ale przesądzają o wyborze drogi sądowej, a nie administracyjnej, co odpowiada gwarantowanemu konstytucyjnie prawu do sądu.