Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej w sprawie zagwarantowania obywatelom tajności głosowania.

W oparciu o liczne sygnały napływające od obywateli, a także analizy stanu prawnego i praktyki wyborczej, Rzecznika Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na kwestie związane z zastosowaniem w wyborach przezroczystych urn wyborczych w kontekście zagwarantowania zasady tajności głosowania oraz możliwości korzystania przez obywateli z kopert przy oddawaniu głosu w lokalu wyborczym.

Warto wskazać, że świadomość występowania zagrożeń dla zasady tajności głosowania związanych z wprowadzeniem przezroczystych urn wyborczych miał sam ustawodawca. Odpowiedzią na te zagrożenie miało być wprowadzenie w art. 52 § 8 Kodeksu wyborczego możliwości wrzucenia przez wyborcę karty (lub kart) do głosowania do urny wyborczej w kopercie. Na mocy przepisów ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych, treść przytoczonego przepisu art. 52 § 8 Kodeksu wyborczego została zastąpiona i nie wskazuje on w obecnym brzmieniu na możliwość oddania głosu w kopercie na kartę lub karty do głosowania.

Tymczasem zgodnie z treścią projektu przytoczonej ustawy nowelizującej, w wyniku przyjęcia nowych regulacji "na urzędnika wyborczego [miał zostać] przeniesiony z wójta, obowiązek zapewnienia dostępności kopert na karty do głosowania w lokalu wyborczym na obszarze kraju". To sugeruje, że wolą projektodawcy było, aby obywatele nadal mieli prawo wrzucać głosy do urny wyborczej z wykorzystaniem koperty. Obywatele, z uwagi na wskazane zmiany przepisów Kodeksu, nie mają jednak pewności co do aktualnego stanu prawnego w tym zakresie.

Mając powyższe na uwadze, Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącego z prośbą o przedstawienie stanowiska w odniesieniu do możliwości korzystania przez obywateli z kopert w trakcie oddawania głosu w lokalu wyborczym. Poprosił w szczególności o poinformowanie, czy planowane jest zapewnienie takich kopert w lokalach, co mogłoby wpłynąć pozytywnie na realizację prawa obywateli do udziału w tajnym głosowaniu bez rezygnacji z korzystania z przezroczystych urn wyborczych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej w piśmie z 28 sierpnia 2023 r. stwierdził, że obecnie obowiązujące przepisy prawa wyborczego nie przewidują możliwości korzystania przez wyborców z kopert w trakcie oddawania głosu w lokalu wyborczym. Stanowiłoby to naruszenie procedury glosowania, określonej w Kodeksie wyborczym, a w szczególności w art. 52 § 5 i 6. Tym bardziej Państwowa Komisja Wyborcza nie może zapewnić kopert na karty do głosowania w lokalach wyborczych, ani zobowiązać innych organów lub podmiotów do realizacji tego niewynikającego z przepisów prawa zadania. W ocenie Państwowej Komisji Wyborczej tego rodzaju działanie stanowiłoby naruszenie zasady legalizmu z uwagi na przekroczenie granic obowiązującego prawa. Poza tym wydatkowanie środków publicznych bez podstawy prawnej oraz na inne cele i w innych wysokościach, niż ustalone w ustawie budżetowej lub planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych, stanowiłoby naruszenie dyscypliny finansów publicznych.