Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie stalkingu ze strony firm windykacyjnych z dnia 2023-07-17.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie stalkingu ze strony firm windykacyjnych.
W zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje problematyka działań firm windykacyjnych, noszących znamiona nękania domniemanych dłużników. Działania te, pomimo ich uporczywości, nie są ścigane na drodze prawnokarnej z uwagi na fakt, że nie obejmuje ich zakres zastosowania art. 190a Kodeksu karnego.
Powyższy problem spotkał się już wcześniej z zainteresowaniem ustawodawcy. W projekcie nowelizacji Kodeksu karnego z dnia 25 stycznia 2019 r., przygotowanym przez Ministra Sprawiedliwości, znalazł się przepis zmieniający art. 190a k.k.
W uzasadnieniu ww. projektu wskazano, że zmiana ta odpowiada potrzebom w zakresie wzmocnienia prewencyjnego oddziaływania tego unormowania, służącego podniesieniu stopnia ochrony przysługującej każdej osobie sfery prywatności, warunkującej zachowanie przez jednostkę poczucia bezpieczeństwa oraz komfortu życiowego. Projektowany wymiar sankcji karnej stanowił odpowiedź na znaczne zwiększenie w ostatnich latach liczby popełnianych przestępstw oraz zasadniczą zmianę charakteru wielu zachowań prowadzących do naruszenia sfery prywatności. W projekcie zrezygnowano ze zmiany, która miałaby polegać na ściganiu stalkingu stosowanego w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności. W uzasadnieniu nowego projektu nie wyjaśniono przyczyn rezygnacji.
Projekt ten był następnie procedowany jako rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. Po wyczerpaniu ścieżki legislacyjnej ustawę przekazano do podpisu Prezydentowi, który skierował ją do Trybunału Konstytucyjnego. Wyrokiem z dnia 14 lipca 2020 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw jest w całości niezgodna z art. 7 w związku z art. 112 oraz art. 119 ust. 1 Konstytucji.
W końcu, ustawą o zmianie ustawy - k.k. oraz niektórych innych ustaw art. 190a uległ jedynie kosmetycznej zmianie. Ostatecznie więc stalking w celu zwrotu wierzytelności nie został wprowadzony do k.k.
Jak wynika z dokonanej analizy, aktualnie osobom nękanym przez firmy windykacyjne, których działania wypełniają znamiona przestępstwa określonego w art. 190a § 1 k.k., nie przysługuje ochrona z uwagi na to, że poszczególne czynności dokonywane są przez wiele różnych osób. Poszczególnym windykatorom trudno przypisać współsprawstwo wobec braku, co do zasady, działania przez nich w porozumieniu w celu popełnienia czynu zabronionego (art. 18 § 1 k.k.). Z uwagi na fakt, że żaden z pracowników firmy windykacyjnej nękającej swoich dłużników, biorąc pod uwagę częste zmiany klientów, nie wypełnia sam znamion przestępstwa stalkingu o jakim mowa w art. 190a k.k., należałoby się zastanowić czy znamion uporczywego nękania nie wypełnia sprawca polecający - pracodawca czy też zlecający zadania pracownikom firmy windykacyjnej.
Dlatego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o poinformowanie o przyczynach rezygnacji Ministerstwa Sprawiedliwości z pierwotnie zaproponowanej zmiany legislacyjnej polegającej na dodaniu do art. 190a k.k. formy popełnienia tego czynu w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności, a także o informację czy obowiązujące przepisy pozwalają obecnie na dostateczną ochronę obywateli przed opisanymi w niniejszym wystąpieniu praktykami, czy też znajduje uzasadnienie potrzeba podjęcia stosownej inicjatywy legislacyjnej dla jej prawnego zagwarantowania.