Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Prezesa Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w sprawie modyfikacji programu samochodowego.

Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymuje skargi związane z realizacją programu "Samodzielność - Aktywność - Mobilność!". Mobilność osób z niepełnosprawnością. Wnioskodawcy wskazują na niepokojącą tendencję do wprowadzania modyfikacji zasad tzw. "programu samochodowego" przez Oddziały Wojewódzkie Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych po uzyskaniu przez beneficjentów pozytywnej oceny merytorycznej wniosku, a nawet po przekazaniu informacji o otrzymaniu dofinansowania. Skargi obywateli dotyczą m.in. zobowiązywania ich do przedstawiania zgody sądu opiekuńczego na zaciągnięcie zobowiązania finansowego przez osoby ubezwłasnowolnione na potrzeby programu, lub przedłożenia oświadczenia, że wkład własny nie pochodzi z majątku osoby ubezwłasnowolnionej.

Sytuacje te budzą wątpliwości Rzecznika, bowiem zgodnie z regulaminem programu dokumentami, które mają udowodnić, iż wnioskodawca może skorzystać z dofinansowania są: cyfrowe odwzorowanie ważnego orzeczenia o niepełnosprawności, której rodzaj kwalifikuje się do programu; oświadczenie, że osoba niepełnosprawna nie jest w stanie w żadnej sytuacji i na żadnym dystansie przemieszczać się bez użycia wózka inwalidzkiego oraz że nie jest w stanie samodzielnie przesiąść się z wózka inwalidzkiego na siedzenie samochodu (potwierdzone przez lekarza specjalistę na specjalnym formularzu); oświadczenie, że wnioskodawca nie dokona zbycia dostosowanego samochodu przez okres co najmniej 60 miesięcy od dnia otrzymania dofinansowania; zobowiązanie o używaniu samochodu zgodnie z celem programu; ewentualnie potwierdzenie, że wnioskodawca posiada ważne prawo jazdy kategorii B3.

Na żadnym wcześniejszym etapie osoby zainteresowane uczestnictwem w programie nie były informowane, że przewidywany jest obowiązek przedstawienia dalszych dokumentów, nieuzasadnione wydaje się stawianie wymogów przedstawienia dodatkowych dokumentów, pomimo braku takich postanowień w opisie programu. Do Rzecznika docierają również sygnały, że zmianie uległo stanowisko co do struktury właścicielskiej pojazdów będących przedmiotem dofinansowania - wbrew pierwotnym założeniom, że w przypadku adresatów programu będących osobami ubezwłasnowolnionymi właścicielem samochodu może być rodzic lub opiekun prawny, który działa w imieniu i na rzecz swojego podopiecznego. Oddziały wojewódzkie PFRON mają wymagać, by jedynym właścicielem pojazdu była osoba z niepełnosprawnością. W takiej sytuacji opiekunowie osób z niepełnosprawnościami stają przed koniecznością ponoszenia wysokich kosztów ubezpieczenia takich pojazdów ze względu na fakt, że właścicielem będzie osoba, która nigdy dotąd nie była właścicielem samochodu.

W tej sytuacji Rzecznik zwrócił się do Prezesa z prośbą o zbadanie wyżej wskazanych okoliczności, a w szczególności o zweryfikowanie stawiania przez oddziały wojewódzkie PFRON dodatkowych, a dotąd niesprecyzowanych w programie warunków skorzystania z dofinansowania w ramach "programu samochodowego".

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Prezes Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w piśmie z 19 czerwca 2023 r. zapewnił, że przyjęte przez Radę Nadzorczą PFRON zasady realizacji programu „Samodzielność – Aktywność – Mobilność! Mobilność osób z niepełnosprawnością” nie są modyfikowane przez Oddziały wojewódzkie PFRON. We wszystkich Oddziałach PFRON stosowane są jednolite zasady realizacji programu, a wszelkie odmienności w działaniach pracowników Oddziałów wojewódzkich PFRON podejmowanych na etapie składania i rozpatrywania wniosków o dofinansowanie oraz podpisywania umów, mogą wynikać z różnych okoliczności sprawy. Rozpatrując wnioski, czy podpisując umowę dofinansowania, Oddziały PFRON, stojąc na gruncie zasad programu, każdą sprawę traktują indywidualnie, a nieco odmienny tryb postępowania w poszczególnych przypadkach może wynikać z uzyskanych opinii prawnych dotyczących konkretnej, budzącej wątpliwości prawne i wymagającej rozstrzygnięcia sytuacji. W trosce o osoby niepełnosprawne w szczególności ubezwłasnowolnione Oddziały PFRON w przypadku wątpliwości mogą prosić o przedłożenie dodatkowych dokumentów. Nie oznacza to modyfikowania zasad realizacji programu, a jedynie odpowiedzialne działanie pracowników Oddziałów PFRON w oparciu o zapisy programowe. Prezes podkreślił, że realizacja programu będzie poddawana bieżącemu monitorowaniu i dalszej analizie a proces obsługi wniosków, zawierania umów, udzielania i rozliczania dofinansowań będzie stale doskonalony.