Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Obrony Narodowej w sprawie kosztów dojazdu na ćwiczenia rezerwy pasywne.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwracają się żołnierze pasywnej rezerwy, którzy są powoływani na ćwiczenia rezerwy, często w odległe od miejsca zamieszkania rejony kraju, którym wojsko nie chce zwracać kosztów dojazdu wynoszących nierzadko po kilkaset złotych za przejazd w jedną stronę.

Organy wojskowe w odpowiedzi na kierowane do nich pytania twierdzą, że w ustawie o obronie Ojczyzny nie ma przepisu analogicznego do art. 72 ustawy o powszechnym obowiązku Rzeczpospolitej Polskiej, który regulował sposób zwracania kosztów podróży osobom powołanym do czynnej służby wojskowej. Należy przypomnieć, że przepisy dotyczące ćwiczeń wojskowych, zgodnie z przepisem przejściowym art. 801 ust. 3 ustawy o obronie Ojczyzny zostały utrzymane w mocy do końca 2022 r. Zgodnie z art. 6 ustawy o obronie Ojczyzny, organy wojskowe zwracają koszty przejazdu do miejsca stawienia się i powrotu do miejsca stałego pobytu jedynie osobom wezwanym przez te organy do osobistego stawienia się w sprawach dotyczących obowiązku obrony. Koszty są zwracane na wniosek wezwanego. Przepis ten dotyczy wyłącznie kosztów dojazdu w związku z wezwaniami właściwych organów wojskowych (Szefa Wojskowego Centrum Rekrutacji) w sprawach dotyczących obowiązku obrony. Instytucja powołania nie jest tożsama z instytucją wezwania. Zdaniem organów wojskowych nie można interpretować powyższego przepisu tj. art. 6 ust. 3 ustawy o obronie Ojczyzny, w ten sposób, że obejmuje on swoją dyspozycją obydwie sytuacje tj. wezwanie i powołanie, bowiem racjonalny ustawodawca przewidział w nowej ustawie jedynie art. 6 ust. 3 (odpowiednik art. 52 ust. 3 ustawy o powszechnym obowiązku obrony). Innymi słowy przepis ten nie ma zastosowania do żołnierzy rezerwy pasywnej powołanych do odbycia ćwiczeń wojskowych. Takie uregulowania, obowiązujące od początku 2023 r., prowadzą do sytuacji, w której wypełniający ustawowy obowiązek żołnierz pasywnej rezerwy, poza tym, że na okres powołania musi porzucić swoje sprawy zawodowe, rodzinne i osobiste, dodatkowo finansuje koszt stawienia się do jednostki wojskowej.

Ponadto zauważenia wymaga, że niektórzy specjaliści ze względu na swoją wiedzę i unikalne umiejętności mogą okazać się dla Sił Zbrojnych wyjątkowo atrakcyjni, a tym samym mogą się oni liczyć z częstymi powołaniami np. kilka razy w roku. W takich okolicznościach koszty dojazdu do miejsca odbywania ćwiczeń mogą okazać się odpowiednio wyższe. Wprawdzie ćwiczenia pasywnej rezerwy stanowią realizację konstytucyjnego obowiązku obrony Ojczyzny, nie mniej jednak, przerzucanie kosztów dojazdów na obywateli narusza zasady współżycia i sprawiedliwości społecznej.

Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o zbadanie sprawy i rozważenie możliwości podjęcia inicjatywy ustawodawczej w celu rozwiązania przedstawionego problemu.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej w piśmie z 6 czerwca 2023 r. wyjaśnił, że aktualnie, zgodnie z brzmieniem art. 319 ustawy o obronie Ojczyzny zwrot kosztów dojazdu do miejsca pełnienia czynnej służby wojskowej przysługuje wyłącznie żołnierzom pełniącym terytorialną służbę wojskową. Przepisy przywołanej ustawy nie przewidują zwrotu kosztów przejazdu do miejsca stawienia się i powrotu do miejsca pobytu stałego, dla osób powołanych do odbywania pozostałych form czynnej służby wojskowej oraz dla osób, które są zwalniane z pełnienia tej służby. Jednocześnie odnosząc się do problemu podniesionego przez Rzecznika, Sekretarz Stanu poinformował, iż mając na uwadze dobro wszystkich osób powoływanych do odbywania czynnej służby wojskowej, resort obrony narodowej podjął prace legislacyjne, zmierzające do unormowania wskazanego zagadnienia.