Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Cyfryzacji i Ministra Edukacji i Nauki w sprawie wdrażania w szkołach systemów monitorowania zachowań w sieci B3.

Rzecznik Praw Obywatelskich z urzędu podjął sprawę dotyczącą wprowadzonego w szkołach, objętych Ogólnopolską Siecią Edukacyjną (OSE), systemu monitorowania zachowań w sieci B3. Z informacji prasowych wynika, że możliwości technologiczne systemu sprawiają, że system jest w stanie "na podstawie przesyłanych obrazów, wideo i wiadomości wyłapać emocje i zamiary uczniów". Jak wskazano, "to wyjątkowy program w skali świata, który przeczesuje internet w czasie rzeczywistym, analizując obrazy, mowę i wideo".

W ocenie RPO, z punktu widzenia ochrony prawa do prywatności i ochrony danych osobowych, sprawa wymaga zbadania i rozwiania wątpliwości w zakresie zasad funkcjonowania systemu i niezbędności wprowadzonego środka. Wątpliwości budzi to, czy system nie ingeruje w sposób nieproporcjonalny w życie prywatne uczniów i nauczycieli.

Rzecznik zwracał wielokrotnie uwagę, że ochrona życia prywatnego, o której stanowi art. 47 Konstytucji, obejmuje między innymi autonomię informacyjną, która oznacza prawo do samodzielnego decydowania o ujawnianiu innym informacji dotyczących swojej osoby, jak również prawo do kontrolowania tych informacji, jeżeli znajdują się w dyspozycji innych podmiotów. Ograniczenia korzystania z prawa do oraz autonomii informacyjnej jednostki są dopuszczalne jedynie na zasadach określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Dodatkowo, w odniesieniu do prawa do ochrony danych osobowych, wymogi te doprecyzowane zostały w art. 51 ust. 2 Konstytucji. Zgodnie z tym przepisem władze publiczne nie mogą pozyskiwać gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.

Jednocześnie Rzecznik zauważył, że celem systemu B3 ma być przeciwdziałanie przemocy w szkole/mowie nienawiści. Jak wskazano bowiem, system "B3 ma wykrywać zagrożenia związane z cyberprzemocą (prześladowania, nękania, agresja, poniżanie), szkodliwe treści". Z publikacji prasowej wynika jednak, że wyniki pracy systemu nie były dotychczas wykorzystywane, nie zostały również przedstawione żadne raporty, które mogłyby posłużyć przeciwdziałaniu przemocy w szkole.

W związki z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministrów z prośbą o informacje na temat zasad funkcjonowania systemu 3B w placówkach oświatowych, w szczególności o informacje: na jakiej podstawie prawnej został wprowadzony system 3B, jakie regulacje określają zasady działania, cele i założenia systemu oraz jakie są możliwości technologiczne systemu.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Edukacji i Nauki w piśmie z 7 czerwca 2023 r. wyjaśnił, iż przedmiotowy system powstał w ramach projektu Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej, która funkcjonuje na podstawie ustawy o Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej. Zgodnie z art. 5 pkt 3 ww. ustawy, do zadań operatora OSE należy świadczenie szkole usług bezpieczeństwa teleinformatycznego, obejmujących ochronę przed szkodliwym oprogramowaniem, monitorowanie zagrożeń i bezpieczeństwa sieciowego oraz przeciwdziałanie dostępowi do treści, które mogą stanowić zagrożenie dla prawidłowego rozwoju uczniów. Założeniem systemu B3 jest monitorowanie zachowania użytkowników w sieci, reakcja na mowę nienawiści, mobbing, uwodzenie itp. ochrona stacji końcowych, w tym urządzeń mobilnych. Rezultatem ma być zapewnienie bezpiecznego korzystania z internetu, w tym ochrona dzieci przed szkodliwymi treściami w internecie, wynikająca z zapisów i rekomendacji wskazanych w Europejskiej Strategii dla Lepszego internetu dla Dzieci: European Strategy for a Better Internet for Kids, z 2012 r. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez ministra właściwego do spraw informatyzacji, podstawą założeń systemów bezpieczeństwa OSE, w tym systemu B3, od początku ich projektowania jest zgodność z przepisami prawa oraz ochrona prywatności i danych osobowych wszystkich użytkowników. Podstawową zasadą działania systemu jest monitorowanie ruchu sieci internetowej bez ingerencji w przesyłane treści oraz prywatność użytkowników. MEiN będzie uważnie monitorowało funkcjonowanie systemu po zakończeniu jego uczenia się i analizowało przydatność raportów dla prawidłowego funkcjonowania szkół. W ocenie Ministra raporty udostępniane dyrektorom szkół mogą przyczynić się do podejmowania przez nich właściwych decyzji zarówno w sprawach doraźnych, jak i podczas planowania działań w dłuższej perspektywie czasowej – np. w ramach programów wychowawczo – profilaktycznych.