Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie kontroli operacyjnej oprogramowania szpiegowskiego Pegasus w kontekście prawa do prywatności i autonomii informacyjnej z dnia 2023-04-07.
Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie kontroli operacyjnej oprogramowania szpiegowskiego Pegasus w kontekście prawa do prywatności i autonomii informacyjnej.
Rzecznik Praw Obywatelskich po raz kolejny zwrócił uwagę na niezgodność przepisów inwigilacyjnych ze standardem konstytucyjnym, określonym przez polski Trybunał Konstytucyjny, oraz międzynarodowym i unijnym, określanymi w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Rzecznik podkreślił, że w przedmiotowej sprawie należy pamiętać o wyjątkowym charakterze konstytucyjnego prawa do prywatności. TK wskazał, że doniosłość prawa do prywatności, o którym mowa w art. 47 Konstytucji, w systemie konstytucyjnej ochrony praw i wolności człowieka i obywatela uwidacznia m.in. okoliczność, że prawo to jest - zgodnie z art. 233 ust. 1 Konstytucji - nienaruszalne nawet w ustawach ograniczających inne prawa, wydawanych w stanie wojennym i wyjątkowym.
RPO przypomniał, że w postępowaniach przed ETPC przeciwko Polsce skarżący podnosili, że polskie przepisy dają możliwość funkcjonariuszom służb monitorowania ich danych. Wykazali oni, że ich aktywność, zarówno zawodowa, jak też publiczna, uprawdopodabnia zainteresowanie służb treścią ich rozmów i komunikacji. Jako aktywni obywatele czuli i czują się szczególnie narażeni na działania służb. Brak możliwości uzyskania następczo informacji o ewentualnych działaniach służb pozbawia obywateli możliwości poddania legalności prowadzonego nadzoru kontroli sądu. Skarżący podnieśli, że narusza to art. 51 ust. 3 i 4 Konstytucji.
W orzeczeniu ETPC wskazał, że prawo krajowe musi być wystarczająco jasne w swoich postanowieniach, aby dać jednostkom odpowiednią wskazówkę co do okoliczności i warunków, w których władze publiczne są uprawnione do uciekania się do wszelkich środków o charakterze tajnym. Przyznał jednocześnie, że ponieważ stosowanie w praktyce środków tajnego nadzoru nad komunikacją nie podlega kontroli ze strony zainteresowanych jednostek lub ogółu społeczeństwa, byłoby sprzeczne z zasadą państwa prawa, aby swoboda prawna przyznana władzy wykonawczej lub sędziemu była wyrażona w postaci nieograniczonego uprawnienia. Prawo to musi zatem wskazywać zakres takiego uznania przyznanego właściwym organom oraz sposób jego wykonywania z wystarczającą jasnością, aby zapewnić jednostce odpowiednią ochronę przed arbitralną ingerencją. Naruszenie prawa skarżących do poszanowania ich życia prywatnego i korespondencji nie było zgodne z prawem, wobec czego ETPC uznał, że w tej sprawie doszło do naruszenia art. 8 Konwencji w przypadku obu skarżących.
Rzecznik zasygnalizował też problem dotyczący projektowanych przepisów ustawy - Prawo komunikacji elektronicznej. Z analizy przebiegu wysłuchania publicznego dotyczącego projektu tej ustawy wynika bowiem, iż obywatele zaniepokojeni są kolejnymi zmianami ograniczającymi ich sferę prywatności.
Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie ponownej analizy polskiego ustawodawstwa regulującego kwestie będące przedmiotem niniejszego wystąpienia.