Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie Konwencji o prawach osób starszych i polityki senioralnej.

Ochrona praw osób starszych oraz zmiana podejścia do starzenia się z opartego o prawa socjalne i przeciwdziałanie ubóstwu na model oparty na zapewnianiu realizacji wszystkich praw człowieka w każdym wieku, pozostają kluczowymi kwestiami tej dekady. Nie bez znaczenia jest fakt, że w najbliższych latach będziemy obserwować przyspieszenie starzenia się polskiego społeczeństwa, związane z wkraczaniem w wiek 80+ osób urodzonych w czasie powojennego wyżu demograficznego.

W tym kontekście Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że zbliża się kolejna, 13. już sesja Grupy Roboczej ONZ ds. Starzenia się (Open-ended Working Group on Ageing, dalej: "OEWGA"). Argentyna podjęła próbę przełamania impasu w trwającej od 2010 r. debacie nad potrzebą opracowania nowego instrumentu prawa międzynarodowego. Propozycja złożona przez Argentynę podczas 12. sesji OEWGA w kwietniu 2022 r. przewidywała powołanie międzyregionalnej grupy roboczej, której zadaniem byłoby przygotowanie wersji roboczej decyzji możliwej do poddania pod głosowanie podczas kolejnej sesji. Na mocy tej decyzji zostałaby powołana międzysesyjna grupa robocza, której zadaniem byłoby przygotowanie dokumentu opisującego luki w prawie międzynarodowym w kontekście ochrony prawnej osób starszych. W dalszej kolejności miałyby zostać podjęte działania mające na celu usunięcie tych luk.

W skład międzyregionalnej grupy roboczej, przygotowującej wersję roboczą decyzji, weszło 15 państw: Argentyna, Austria, Bangladesz, Chile, El Salwador, Niemcy, Włochy, Maroko, Filipiny, Słowacja, Słowenia, Turcja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Urugwaj oraz Kanada. Ponadto wielokrotnie podkreślano, że jedynie nowa konwencja byłaby właściwym i skutecznym instrumentem pozwalającym na pełną ochronę osób starszych. 20 państw ONZ we wspólnym nieformalnym wystąpieniu opowiedziało się właśnie za przyjęciem nowej Konwencji. Państwa te to: Argentyna, Austria, Brazylia, Kolumbia, Kostaryka, Ekwador, El Salwador, Gwatemala, Meksyk, Czarnogóra, Namibia, Północna Macedonia, Panama, Filipiny, Portugalia, Serbia, Słowenia, Tajlandia, Turcja i Urugwaj. Podkreślono również kwestie, które powinna objąć nowa konwencja, takie jak: zwalczanie ageizmu, intersekcjonalne i złożone formy dyskryminacji ze względu na wiek, odmowa realizacji praw w starszym wieku, dostęp do wymiaru sprawiedliwości, mieszkań, prywatności oraz czystego środowiska. Zauważono, że prawa człowieka w starszym wieku muszą być zakorzenione w zasadzie godności, równości i niedyskryminacji, autonomii i niezależności oraz znaczącego, a nie fasadowego, uczestnictwa (meanigful participation). Nowa konwencja powinna zapewnić starszym osobom niezależne życie, pełne włączenie i uczestnictwo w społeczeństwie, także w sferze cyfrowej, dostępne pod względem fizycznym i finansowym usługi opiekuńcze i system wsparcia oraz wolność od wszelkich form przemocy, nadużyć, wykorzystywania, dyskryminacji ze względu na poziom samodzielności. Zwrócono również uwagę, że dla zapewnienia osobom starszym niezależnego życia, niezbędna jest możliwość uczenia się przez całe życie oraz edukacja dostosowana do potrzeb osób starszych - także po przejściu na emeryturę. Rzecznik podkreślił, że jest niezwykle pożądane, aby Polska dołączyła do grona państw, które dostrzegają potrzebę wzmocnienia ochrony praw osób starszych w tych i innych obszarach i aktywnie te działania wspierają.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Minister z apelem o zabranie przez Polskę głosu za przyjęciem decyzji zaproponowanej przez Argentynę, gdyby doszło do głosowania jej w trakcie 13. sesji OEWGA.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Rodziny i Polityki Społecznej w piśmie z 29 marca 2023 r. przekazała, że nie jest planowany udział delegacji polskiej w 13. sesji Otwartej Grupy Roboczej do spraw Praw Osób Starszych. Polska ma wątpliwości co do zasadności kontynuowania prac grupy roboczej w obecnym formacie oraz co do potrzeby wypracowania konwencji dotyczącej praw osób starszych. Biorąc pod uwagę przemiany demograficzne oraz ekonomiczną i społeczną sytuację osób starszych, pożądane jest prowadzenie dyskusji na temat realizacji praw osób starszych oraz kształtu krajowej polityki w tym zakresie. Do rozważenia pozostaje jednak określenie ram i form tych dyskusji, tak by była ona możliwie owocna. Prowadzone w ramach ONZ prace dotyczące zjawiska starzenia się społeczeństw i sytuacji osób starszych, na przykład w ramach Stałej Grupy Roboczej ds. Starzenia się (SWGA), działającej przy Europejskiej Komisji Gospodarczej, wydają się być właściwą formą prac nad kształtem i realizacją polityki dotyczącej osób starszych i ich praw, uwzględniającą społeczną i ekonomiczną specyfikę regionalną. Z tego też względu Polska nie przewiduje poparcia propozycji powołania międzyregionalnej grupy roboczej do spraw przygotowania decyzji w sprawie powołania międzysesyjnej grupy roboczej, mającej za zadanie przygotowanie projektu dokumentu określającego luki w międzynarodowym systemie ochrony praw człowieka osób starszych, który miałby się stać podstawą dla podjęcia negocjacji projektu konwencji.