Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Pełnomocnik Rządu do Spraw Równego Traktowania dotyczące ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

Rzecznik Praw Obywatelskich ogromną wagę przykłada do przeciwdziałania wszelkim formom przemocy, stanowiącym jeden z najpoważniejszych przejawów naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka, a za kwestię priorytetową uznaje skuteczną ochronę praw osób jej doświadczających. W ocenie Rzecznika, w tej kwestii wciąż pozostaje wiele wyzwań wymagających reakcji, dlatego też ważna jest szybka finalizacja prac nad nowelizacją ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, tym bardziej, że projektowane zmiany są zgodne z postulowanymi od lat przez Rzecznika Praw Obywatelskich.

RPO wskazał, że kluczowe znaczenie ma dla niego uznanie - w międzynarodowym i europejskim systemie ochrony praw człowieka - przemocy wobec kobiet ze względu na płeć za skrajną formę dyskryminacji kobiet. RPO podkreślił, że przemoc wobec kobiet motywowana płcią jest manifestacją nierówności społecznych między kobietami i mężczyznami, co nie oznacza jednak, że mężczyźni nie doświadczają przemocy, a jedynie wskazuje na odmienny - tj. bazujący na i utrwalany przez społeczne wzorce zachowań i stereotypy - charakter przemocy doświadczanej przez kobiety ze strony mężczyzn. Rzecznik przypomniał, że od lat zwraca uwagę na konieczność opracowania kompleksowej i wieloletniej strategii przeciwdziałania przemocy ze względu na płeć, odnoszącej się do wszystkich jej przejawów w sferze publicznej i prywatnej - nie tylko przemocy domowej, której zaprojektowanie i realizacja wymaga zgromadzenia danych ilustrujących zakres, przyczyny i skutki przemocy wobec kobiet oraz szacujących skuteczność środków zapobiegania i radzenia sobie z nią. RPO wskazał, że programowanie tej polityki powinno uwzględniać specyficzną sytuację określonych grup kobiet doświadczających przemocy ze względu na płeć: kobiet romskiego pochodzenia, kobiet starszych, kobiet nieheteronormatywnych, kobiet z niepełnosprawnościami czy kobiet-migrantek. Przeciwdziałanie przemocy powinno wiązać się z wprowadzeniem systemu gromadzenia niezbędnych statystyk i prowadzeniem badań na temat zjawiska przemocy wobec kobiet oraz przemocy domowej.

Rzecznik zwrócił także uwagę na konieczność zapewnienia przez organy państwa skutecznego wsparcia osobom, które doznały krzywdy w relacjach rodzinnych, także przez zagwarantowanie skuteczności środków zastosowanych wobec sprawców przemocy.

Inną kluczową kwestią jest efektywność infrastrukturalnych aspektów systemu reagowania na zjawisko przemocy w rodzinie. Rzecznik zauważył, że zależy ona od prawidłowo zaprojektowanej i realizowanej rządowej strategii antyprzemocowej, ale także od właściwego zaprogramowania samorządowych strategii przeciwdziałania przemocy w rodzinie w oparciu o rzetelną diagnozę problemów na terenie gminy/powiatu, oraz od zapewnienia ofiarom realnego dostępu do sieci wyspecjalizowanych placówek, w szczególności całodobowych.

Rzecznik zwrócił się więc do Pełnomocnik z prośbą o analizę przedstawionych zagadnień i podjęcie stosownych działań.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Pełnomocnik Rządu Do Spraw Równego Traktowania w piśmie z 10 lutego 2023 r. wskazała, iż Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej koordynuje działania wynikające z przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, które określają m.in.: definicję przemocy w rodzinie, formy przemocy w rodzinie, podział kompetencyjny zadań, a także metody i narzędzia służące walce ze zjawiskiem przemocy w rodzinie. Operacjonalizacją przepisów ustawy jest Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, uchwalany na określone perspektywy czasowe. Zdając sobie sprawę z tego, iż najbardziej liczną grupą osób uwikłanych w przemoc w rodzinie są kobiety, przywołane powyżej regulacje prawne, należało skonstruować w ten sposób, aby miały one charakter uniwersalny. Osoby doznające przemocy w rodzinie wszystkich kategorii, w tym kobiety, mężczyźni, małoletni, osoby starsze czy też osoby niepełnosprawne, mają zatem równy dostęp do pomocy i wsparcia w ramach zadań realizowanych przez poszczególne szczeble administracji publicznej. Biorąc jednak pod uwagę zmieniające się uwarunkowania społeczne, zachodzi dalsza potrzeba zmian i wprowadzenie do porządku prawnego kompleksowych rozwiązań dotyczących zwiększenia skuteczności przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz zniwelowania skali tego zjawiska. Z tych powodów, resort polityki społecznej podjął inicjatywę legislacyjną opracowując projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw, który 13 stycznia 2023 r. został uchwalony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. W ocenie Ministerstwa projektowane zmiany legislacyjne przyczynią się do zwiększenia bezpieczeństwa osób doznających przemocy domowej.