Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie ochrony praw mieszkańców popegeerowskich osiedli.

Od dłuższego czasu przedmiotem zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje kwestia skutków prawnych, jakie wywołało funkcjonowanie przepisu art. 4 ustawy o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo spółdzielcze (dalej: ustawa zmieniająca).

W wystąpieniu z dnia 23 sierpnia 2018 r., RPO zwracał uwagę m.in. na to, że nie można wykluczyć na gruncie przepisów dotyczących likwidacji spółdzielni, że majątek likwidowanej spółdzielni zostanie przekazany innym podmiotom niż byli członkowie. W związku z brakiem reakcji na to wystąpienie, Rzecznik zaskarżył art. 4 ustawy zmieniającej do Trybunału Konstytucyjnego. Wyrokiem z dnia 10 czerwca 2020 r. (sygn. K 3/19) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. ten jest niezgodny z art. 58 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wobec tego, niekonstytucyjny przepis art. 4 ustawy zmieniającej utracił moc obowiązującą 19 czerwca 2021 r. Niestety, mimo wielokrotnych apeli RPO, do dziś nie zostały uchwalone przepisy, które miałyby na nowo regulować materię zawartą w art. 4 ustawy zmieniającej.

Aktualnie do Rzecznika wpływają skargi od byłych członków spółdzielni postawionych w stan likwidacji właśnie z powodu działania niekonstytucyjnego art. 4 ustawy zmieniającej. Efektem postawienia w stan likwidacji jest m.in. wyzbywanie się majątku spółdzielni (a jest nim z reguły przede wszystkim grunt, na którym zlokalizowana była infrastruktura techniczna służąca do utrzymania budynków mieszkalnych, przede wszystkim lokalne kotłownie). Takie grunty przechodzą w ręce prywatnych podmiotów, co powoduje trudności z zapewnieniem np. dostaw energii cieplnej do budynków mieszkalnych. RPO podkreślił, że osoby, które utraciły członkostwo w spółdzielni mieszkaniowej postawionej w stan likwidacji mają niewielkie możliwości, aby we własnym zakresie zainicjować jakikolwiek proces kontrolny, o którym mowa w art. 119 i nast. Prawa spółdzielczego. Również sąd rejestrowy nie nadzoruje czynności likwidatora w trakcie likwidacji.

W ocenie Rzecznika przedstawiony problem wydaje się tym bardziej istotny obecnie, kiedy na skutek drastycznych wzrostów cen energii cieplnej, dotychczasowi lokalni dostawcy zaprzestają prowadzenia działalności polegającej na dostarczaniu energii cieplnej do osiedli mieszkań popegeerowskich.

Zdaniem Rzecznika omówiona kwestia wymagana pilnej interwencji ustawodawcy. RPO zwrócił się więc do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w opisanej sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii w piśmie z 28 grudnia 2022 r. wskazał, iż z informacji napływających do MRiT wynika, iż praktyką jest, w związku z likwidacją spółdzielni popegeerowskich, przekształcanie ich w nową strukturę spółdzielczą. Z uwagi na przedmiot działania spółdzielni wyróżnia się różnego rodzaju spółdzielnie. W przypadkach, w których nie powołuje się nowej formy spółdzielczej do zarządzania majątkiem, którym dotychczas zarządzały spółdzielnie popegeerowskie, może pojawiać się problem zadysponowania tym mieniem. Rozważenia wymaga więc, czy z uwagi na ich specyfikę nie należałoby wprowadzić do ustawy – Prawo spółdzielcze (dalej: u.p.s.), rozwiązań szczególnych wyłączających stosowanie przepisów o likwidacji spółdzielni w przypadku utraty członkostwa przez dotychczasowych członków spółdzielni popegeerowskich. Innym sposobem na zadysponowanie nieruchomością, na której usytuowane są obiekty infrastruktury technicznej, w sposób umożliwiający korzystanie z tej infrastruktury właścicielom lokali w budynkach mieszkalnych, byłoby wprowadzenie takich zmian w przepisach dotyczących likwidacji spółdzielni (popegeerowskich), które umożliwiłyby przekazanie wskazanej nieruchomości na ich rzecz. Jednocześnie Sekretarz Stanu zauważył, iż podstawą prawną działania różnych rodzajów spółdzielni jest w szczególności u.p.s., która znajduje się we właściwości Ministra Sprawiedliwości. To właśnie w Prawie spółdzielczym określone są zasady, na jakich odbywa się likwidacja i przekształcanie spółdzielni, w tym popegeerowskich. W związku z powyższym, to w gestii Ministra Sprawiedliwości leży wypowiedzenie się w kwestii zmiany rozwiązań uregulowanych w tym akcie prawnym.