Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie problemów związanych z rozprawą zdalną w sytuacji, gdy strona postępowania mieszka poza granicami RP.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwrócił się Skarżący, wskazując na problem związany z rozprawą zdalną w sytuacji, gdy strona postępowania mieszka za granicą Rzeczypospolitej Polskiej. Według interpretacji przepisów prawa dokonanej przez Departament Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka w Ministerstwie Sprawiedliwości, która została przekazana Prezesom Sądów Apelacyjnych, przeprowadzenie rozprawy zdalnej z udziałem osoby przebywającej na terytorium innego państwa wchodzi w zakres suwerenności tego innego państwa i wymaga każdorazowo zgody albo braku sprzeciwu właściwego sądu albo organu w tym państwie, a tym samym również powoduje konieczność przetłumaczenia na język tego państwa wniosku kierowanego do sądu zagranicznego miejsca jej pobytu.

Rzecznik wskazał, że w wyniku pandemii COVID-19 prowadzenie rozpraw w formie zdalnej stało się powszechną praktyką i jest wykorzystywane również przez organy sądowe innych państw. Jakkolwiek kwestia ta nie odczekała się na razie wspólnych regulacji, choćby w ramach Unii Europejskiej, to różne kraje wypracowały swoje metody prowadzenia takich spraw. W przepisach wprowadzonych w Polsce nie przewidziano jednak sytuacji prowadzenia rozpraw w formie zdalnej, gdy strona przebywa na terytorium innego państwa. Polskie przepisy mówią jedynie o sytuacji przeprowadzenia dowodu znajdującego się za granicą przy pomocy środka porozumiewania się na odległość, co nie jest tożsame z sytuacją, w której strona postępowania przebywa na terytorium innego państwa.

W ocenie RPO, sprawa ta ma istotne znaczenie z perspektywy skutecznego zapewnienia obywatelom prawa do sądu zagwarantowanego na gruncie art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz prawa do skutecznej ochrony sądowej w dziedzinach objętych prawem Unii Europejskiej, gwarantowanego przez art. 19 ust. 1 zd. 2 Traktatu o Unii Europejskiej.

Zdaniem Rzecznika zagadnienie to wymaga zatem podjęcia działań, celem ułatwienia stronom przebywającym za granicą efektywnego udziału w rozprawie zdalnej, szczególnie jeśli strony te przebywają w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej.

W związku z powyższym, Rzecznik się do zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie przedstawionych kwestii.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 18 stycznia 2023 r. podzielił pogląd Rzecznika, iż celowe jest ułatwienie stronom przebywającym za granicą efektywnego udziału w rozprawie zdalnej w wypadkach nieobjętych wprost rozporządzeniem UE nr 2020/1783 z dnia 25 listopada 2020 r. w sprawie współpracy między sądami państw członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych, szczególnie jeśli strony te przebywają w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej. Nie może się to oczywiście odbyć jednostronną decyzją Rzeczypospolitej Polskiej, a w zgodzie z prawem międzynarodowym, w drodze przyjęcia stosownego instrumentu międzynarodowego. W tym kontekście poinformowano, że Ministerstwo Sprawiedliwości bierze aktywny udział w pracach nad rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie cyfryzacji współpracy sądowej oraz dostępu do sądu w sprawach cywilnych, gospodarczych i karnych oraz zmieniające niektóre inne akty w zakresie współpracy sądowej. Minister zapewnił, że będzie dążył do szybkiego zakończenia prac nad unijnym rozporządzeniem w sprawie cyfryzacji współpracy sądowej i uregulowania w nim poruszonych w wystąpieniu Rzecznika kwestii w sposób pozwalający zachować słuszną równowagę pomiędzy koniecznością upowszechnienia rozpraw zdalnych, w tym transgranicznych, a koniecznością poszanowania praw suwerennych państw członkowskich i zabezpieczenia gwarancji procesowych stron.