Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie konieczności uregulowania działalności związanej z wydawaniem prasy lokalnej przez jednostki samorządu terytorialnego.

Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, jak istotne dla dyskutowanego problemu jest określenie statusu jednostek samorządu terytorialnego jako podmiotów korzystających z wolności działania środków społecznego przekazu (art. 14 Konstytucji), powiązanej ściśle z konstytucyjnym prawem wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji chronionym na podstawie art. 54 Konstytucji. Choć jednostki samorządu terytorialnego wskazane zostały przez ustrojodawcę w rozdziale I Konstytucji obok innych form samorządu, to sprawują one przede wszystkim władzę publiczną, a więc są podmiotami, wobec których sformułowany jest ogólny obowiązek poszanowania konstytucyjnych praw lub wolności.

Status prawny jednostek samorządu terytorialnego jako podmiotu praw konstytucyjnych jest przedmiotem regulacji szczególnej zawartej w art. 165 Konstytucji. Przepis ten wskazuje, że jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną, oraz że przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe. Na podstawie tego przepisu oraz funkcji samorządu terytorialnego w strukturze władz publicznych w orzecznictwie oraz w nauce prawa zdefiniowano status jednostek samorządu terytorialnego jako osób prawnych prawa publicznego. W związku z takim statusem uznać należy, że jednostki samorządu terytorialnego nie są podmiotami konstytucyjnych praw i wolności człowieka i obywatela. W szczególności zaś jednostki samorządu terytorialnego nie są beneficjentami wolności prasy i innych środków społecznego przekazu (art. 14 Konstytucji).

O ile więc należy przyznać, że z jednej strony Konstytucja nie wprowadziła zakazu wydawania prasy przez jednostki samorządu terytorialnego, pozostawiając decyzję w tym przedmiocie ustawodawcy zwykłemu, to jednocześnie z drugiej strony - z perspektywy ochrony konstytucyjnych praw i wolności - jeśli ustawodawca zdecydował się na dopuszczenie wydawania czy finansowania prasy lokalnej przez jednostki samorządu terytorialnego, konieczne jest szczegółowe uregulowanie ustawowe tego rodzaju działalności, podobnie jak ma to miejsce w przypadku mediów publicznych na poziomie ogólnopolskim.

W tym zakresie szczególne znaczenie miałyby gwarancje politycznej neutralności takich tytułów prasowych. Mogłyby one polegać w szczególności na wyraźnym zakazie kontroli redakcyjnej i treściowej przez organy jednostek samorządu terytorialnego oraz wprowadzeniu środków proceduralnych pozwalających na egzekwowanie tych zakazów. Ponadto adresat prasy lokalnej powinien mieć pełną informację co do tego, czy i w jakim zakresie dany tytuł jest finansowany ze środków bezpośrednio lub pośrednio pochodzących od jednostki samorządu terytorialnego.

Wobec powyższego, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o ponowne rozważenie rekomendacji podjęcia prac nad uregulowaniem prowadzonej przez jednostki samorządu terytorialnego działalności na rynku lokalnych tytułów prasowych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego w piśmie z 4 maja 2023 r. przyznał, iż do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego docierają informacje o negatywnych skutkach wydawania prasy przez jednostki samorządu terytorialnego dla rynku prasy lokalnej. Konkurowanie z prasą wydawaną przez lokalne samorządy stało się uciążliwe dla lokalnych wydawców prasy szczególnie w okresie pandemii COVID-19 oraz po mającym miejsce w ostatnim czasie gwałtownym wzroście cen druku. Do MKiDN wpływają również listy wydawców prasy lokalnej z prośbą o wsparcie dla przedsiębiorców w trudnym dla nich czasie. W chwili obecnej, w Radzie Unii Europejskiej trwają prace robocze nad projektem rozporządzenia Akt o Wolności Mediów. Wejście w życie rozporządzenia będzie oznaczało konieczność dokonania zmian w polskich ustawach regulujących sektor medialny i będzie oznaczało konieczność nowelizacji ustawy - Prawo prasowe. Zgodnie z art. 2 projektu rozporządzenia definicja usługi medialnej ma objąć również publikacje prasowe, co przełoży się na konieczność ponownej weryfikacji przepisów Prawa prasowego, które pomimo licznych nowelizacji, zostało uchwalone w 1984 r. Zasadniczym, deklarowanym celem projektowanego rozporządzenia jest ochrona wolności i pluralizmu mediów.