Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Komendanta Głównego Straży Granicznej w sprawie braku wsparcia psychologicznego dla cudzoziemców przebywających w strzeżonych ośrodkach.

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich docierają niepokojące sygnały dotyczące braku adekwatnego wsparcia psychologicznego dla osób przebywających w strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców (dalej: "SOC" lub "ośrodek").

Osoby przebywające w SOC bez wątpienia narażone są na oddziaływanie silnych bodźców emocjonalnych. Mierzą się niejednokrotnie z traumatycznymi przeżyciami, których doświadczyli zanim jeszcze znaleźli się na terytorium RP. Nierzadko są ofiarami przemocy psychicznej i fizycznej, w tym tortur. Na trudne doświadczenia nakłada się stres związany z przebywaniem w warunkach detencji czy związany z pobytem w kraju, którego języka i kultury cudzoziemcy nie rozumieją. Wszystko to sprawia, że dostęp do odpowiedniej pomocy nie tylko medycznej, ale również psychologicznej ma kluczowe znaczenie dla stanu psychofizycznego osób poddanych detencji w SOC.

Opublikowany w czerwcu 2022 r. raport z wizytacji Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur pt. "Sytuacja cudzoziemców w ośrodkach strzeżonych w dobie kryzysu na granicy Polski i Białorusi" zdiagnozował podstawowe problemy dotyczące zapewnienia stosownej opieki psychologicznej cudzoziemcom przebywającym w SOC.

Przede wszystkim liczba psychologów okazała się niewystarczająca w stosunku do liczby osób, które mają korzystać z ich wsparcia. Istotne jest również, aby SOC umożliwiał dostęp do więcej niż jednego psychologa, dając tym samym cudzoziemcom możliwość wyboru i zwiększając szansę na uzyskanie wsparcia od osoby, którą obdarzą zaufaniem. Brak zaufania przekreśla bowiem skuteczność pomocy psychologicznej. W ocenie Rzecznika cudzoziemcom przebywającym w SOC należy zatem umożliwić kontakt z psychologami zewnętrznymi w stosunku do instytucji, w jurysdykcji której się znajdują.

RPO przyznał, że zapewnienie adekwatnej opieki psychologicznej osobom przebywającym w SOC jest bez wątpienia zadaniem skomplikowanym i wymaga zaangażowania odpowiednich nakładów finansowych oraz organizacyjnych. Jednym ze środków mogących poprawić obecną sytuację może być przyjęcie pomocy zewnętrznej, przede wszystkim ze strony organizacji pozarządowych posiadających niezbędne doświadczenie i warunki do efektywnego wsparcia Straży Granicznej w omawianym zakresie. Tymczasem do Biura Rzecznika docierają sygnały, że komendanci SG zarządzający ośrodkami z reguły odrzucają oferowaną przez organizacje pozarządowe pomoc.

Wobec powyższego, Rzecznik zwrócił się do Komendanta z prośbą o poinformowanie o podjętych decyzjach i działaniach w przedmiotowej sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Komendant Główny Straży Granicznej w piśmie z 15 listopada 2022 r. wskazał, iż Straż Graniczna już w 2015 r. wdrożyła do swoich procedur tryb postępowania pozwalający na wczesną identyfikację osób należących do grupy szczególnego traktowania, stały monitoring tych osób oraz zapewnienie im – w zależności od występujących w tym zakresie potrzeb – odpowiedniej opieki medycznej i psychologicznej. Zatem, we wszystkich obiektach detencji administracyjnej stworzone zostały odpowiednie warunki optymalizujące pobyt cudzoziemca poprzez stały nadzór i wsparcie w postaci specjalistów (opiekun socjalny, psycholog wewnętrzny) powołanych do wczesnej identyfikacji osób o szczególnych potrzebach. Komendant Główny SG zauważył, że wdrożony i funkcjonujący katalog rozwiązań ułatwiających identyfikację i właściwą dalszą opiekę dla tej grupy cudzoziemców obejmuje również dodatkowe wsparcie w postaci konsultacji psychologicznych gwarantowanych przez psychologów zewnętrznych, niezwiązanych bezpośrednio ze Strażą Graniczną. W przypadku osób należących do grup szczególnie wrażliwych wsparcie psychologiczne udzielane jest z uwzględnieniem specyfiki ich sytuacji w sposób priorytetowy. Dodatkowo, gwarantowana jest - w zależności od zidentyfikowanych w tym zakresie potrzeb - również pomoc psychiatryczna i możliwość korzystania z terapii leczenia uzależnień.