Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Obrony Narodowej w sprawie wprowadzenia do użytku służbowego "Ceremoniału Wojskowego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej".

Do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o ochronę praw i wolności byłych żołnierzy zawodowych zwrócił się Klub Generałów i Admirałów Rzeczypospolitej Polskiej.

Wątpliwości Wnioskodawców koncentrują się wokół treści § 1 pkt 3 decyzji MON z dnia 30 lipca 2021 r. zmieniającej decyzję w sprawie wprowadzenia do użytku służbowego "Ceremoniału Wojskowego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej". W ich ocenie poprzez zmianę trybu wydawania decyzji w sprawie przydzielania asysty honorowej do udziału w ceremoniach pogrzebowych zmarłych żołnierzy Wojska Polskiego doszło do naruszenia prawa rodzin (osób bliskich) do kultu pamięci o osobie zmarłej. W opinii Zainteresowanych przekazanie kompetencji do rozstrzygania w przedmiotowej sprawie do organu centralnego, a także przedłużające się konsultacje mające na celu zasięgniecie opinii określonych podmiotów mogą spowodować dodatkowe cierpienie związane ze stratą bliskiej osoby oraz wzrost kosztów związanych z przechowywaniem zwłok, szczególnie, że decyzja odmawiająca udziału wojskowej asysty honorowej nie zawiera uzasadnienia takiego rozstrzygnięcia.

Rzecznik wskazał, że odmowa udziału wojskowej asysty honorowej adresowana jest do rodzin zmarłych żołnierzy zawodowych, którym przysługuje prawo podmiotowe w postaci kultu pamięci po zmarłym żołnierzu. Co do zasady, nie pozostają oni w relacji podległości z Ministrem Obrony Narodowej, co wyklucza uregulowanie ich praw w formie aktu prawa wewnętrznego. Inaczej mówiąc zasady wydawania decyzji przez Ministra Obrony Narodowej albo dowódcy garnizonu w sprawie udziału wojskowej asysty honorowej w ceremonii pogrzebowej żołnierza stanowią materię prawa powszechnie obowiązującego. Stąd też regulowanie tej materii przepisami prawa wewnętrznego koliduje z treścią art. 93 ust. 2 w zw. z art. 87 Konstytucji.

Z punktu widzenia zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji) zwraca ponadto uwagę odmienne potraktowanie w stosunku do pozostałych zmarłych żołnierzy zawodowych korpusu oficerskiego generałów i admirałów. Użycie w stosunku do tej kategorii zmarłych żołnierzy zwrotu "biorąc pod uwagę charakter zasług" włącza generałów (admirałów) w zakres stosowania przepisu, który pierwotnie skierowany został do najwyższych władz państwowych oraz innych osób szczególnie zasłużonych dla państwa, a zatem osób - co do zasady - znajdujących się poza strukturami resortu obrony narodowej. W rezultacie istnieje ryzyko, że postawa zmarłych generałów (admirałów) będzie poddana analogicznej ocenie jak postawa osób cywilnych, w ogóle niezwiązanych z Siłami Zbrojnymi RP. Może to w konsekwencji doprowadzić do sytuacji, że osoby bliskie zmarłego generała (admirała) znajdą się w sytuacji odmiennej od osób bliskich pozostałych żołnierzy zawodowych, do których nie ma zastosowania kryterium charakteru zasług zmarłego.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie przedstawionych argumentów oraz przedstawienie stanowiska w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej w piśmie z 15 grudnia 2022 r. wskazał, iż Ceremoniał Wojskowy przede wszystkim opisuje zasady udziału przedstawicieli Sił Zbrojnych RP w przedsięwzięciach, których organizatorem jest MON oraz instytucje i jednostki podległe lub nadzorowane przez MON, jak również w uroczystościach, których wojsko jest współorganizatorem ceremonii wspólnie z innymi podmiotami rządowymi lub samorządowymi. Stanowi więc on formę instrukcji wewnętrznej skierowanej do przedstawicieli żołnierzy i pracowników, którzy pozostają w relacji podległości z Ministrem Obrony Narodowej. Sekretarz Stanu zwrócił ponadto uwagę, że kwestie dotyczące udziału wojskowej asysty honorowej w uroczystościach pogrzebowych zostały ujęte już w pierwotnym tekście Ceremoniału Wojskowego w 2014 r i nie były one kwestionowane. Ceremoniał Wojskowy, co ważne, określa tryb i okoliczności udziału w nich wojskowej asysty honorowej. W ocenie MON nie narusza to prawa rodziny , osób bliskich lub organizatorów pogrzebu do kultu pamięci o osobie zmarłej, prawa do pochowania zwłok osoby zmarłej, wyboru miejsca pochówku, urządzenia pogrzebu itd. Kwestie ujęte w Ceremoniale odnoszą się tylko do wojskowej oprawy ceremonii pogrzebowej i skierowania do udziału w niej przedstawiciel Sił Zbrojnych RP.