Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Finansów w sprawie praktyki przekazywania nadpłaty podatku małżonków na zadłużenie jednego z nich.

Pogarszająca się w ostatnim czasie sytuacja finansowa obywateli przekłada się na wzrost liczby skarg kierowanych do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Jedynym z wielu obecnie sygnalizowanych problemów jest kwestia dopuszczalności prowadzenia egzekucji z wierzytelności będącej nadpłatą podatku dochodowego od osób fizycznych (dalej: "PIT"), która wynika ze wspólnego rozliczenia się małżonków, w sytuacji gdy dochodzona należność dotyczy tylko jednego ze współmałżonków.

Zdaniem obywateli okoliczność, iż małżonkowie mogą być jednym podatnikiem nie jest wystarczająca dla uznania, że ich wspólna wierzytelność publicznoprawna może być źródłem zaspokojenia zobowiązań na przykład cywilnoprawnych tylko jednego małżonka (zaciągniętych jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego). Taki stan jest krzywdzący, narusza bowiem dobro rodziny, ograniczając automatycznie dostęp do środków pieniężnych, szczególnie w dobie rekordowej inflacji1 oraz ogólnego kryzysu gospodarczego.

Ponadto obywatele wskazują, że w przypadku otrzymania zawiadomienia o zajęciu wierzytelności stanowiącej nadpłatę wynikającą ze wspólnego zeznania podatkowego, organy automatycznie realizują takie zajęcie. Przyjmują, że jako dłużnik zajętej wierzytelności nie mogą kwestionować czynności bez narażania się na odpowiedzialność za szkodę. Wówczas małżonek dłużnika zmuszony jest do uruchamiania stosownych środków obrony. Nie zawsze jednak udaje się w odpowiednim czasie zakwestionować zasadność zajęcia. Problem dotyczy zarówno zajęć dokonywanych w ramach egzekucji cywilnej, jak i administracyjnej.

Skarżący twierdzą, że organy przekraczają zakres przepisu art. 92 § 3 Ordynacji podatkowej, doszukując się podstaw odpowiedzialności jednego małżonka za zobowiązania drugiego małżonka. W praktyce więc obywatele czują się zaskakiwani możliwością zajęcia wierzytelności z tytułu nadpłaty podatku przypadającej obojgu małżonkom, w sytuacji w której dłużnikiem jest tylko jeden z nich. Podnoszą, że państwo nie powinno zastawiać pułapek na podatników, którzy mają prawo oczekiwać, że organy nie będą w sposób rozszerzający traktować instytucji solidarnej wierzytelności z tytułu nadpłaty podatku.

Wobec powyższego, Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o wyczerpujące ustosunkowanie się do zasygnalizowanego problemu.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Zastępczyni Szefa KAS w piśmie z 28 października 2022 r. poinformowała, że w obecnym stanie prawnym kwestia dotycząca dopuszczalności prowadzenia egzekucji z wierzytelności z tytułu nadpłaty podatku dochodowego od osób fizycznych, która wynika ze wspólnego rozliczenia się małżonków, w sytuacji gdy dochodzona należność dotyczy tylko jednego ze współmałżonków nie powinna już rodzić żadnych wątpliwości. Zgodnie z dodanym ustawą z dnia 8 czerwca 2022 r. przepisem istnienie solidarnej wierzytelności o zwrot nadpłaty podatku wynikającej z art. 92 § 3 Ordynacji podatkowej powoduje, że w przypadku zajęcia wierzytelności jednego z małżonków zajęciem zostanie objęta również wierzytelność wspólna małżonków. Należy pamiętać, że zajęcie nadpłaty podatków następuje na poczet wymagalnych zaległości, których podatnik (zobowiązany) nie uregulował dobrowolnie. Zgodnie z Konstytucją każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Z perspektywy organu egzekucyjnego zajęcie nadpłaty jest niejednokrotnie jedyną możliwością wyegzekwowania zaległości.