Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie równego dostępu do szkół branżowych II stopnia.

W zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje kwestia funkcjonowania szkół branżowych, które stanowią odpowiedź na potrzeby edukacyjne młodzieży, a w dalszej kolejności przyczyniają się do rozwoju państwa. Jak jednak sygnalizują osoby zainteresowane tą formą kształcenia, dostęp do szkół branżowych II stopnia nie jest zapewniony w wystarczającym stopniu.

Pomimo ustawowych gwarancji część absolwentów branżowych szkół I stopnia nie może kontynuować nauki, bowiem w danym miejscu szkół branżowych II stopnia w ogóle nie utworzono lub też nie prowadzi się kształcenia w konkretnym zawodzie. Jako przyczynę tego ostatniego wskazuje się treść § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 marca 2019 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych, zgodnie z którym liczba słuchaczy uczestniczących w kwalifikacyjnym kursie zawodowym prowadzonym przez publiczne szkoły, centra kształcenia ustawicznego lub publiczne centra kształcenia zawodowego wynosi co najmniej 20. Za zgodą organu prowadzącego liczba słuchaczy może być mniejsza niż 20. Oznacza to, że organ prowadzący ma prawo nie udzielić zgody na prowadzenie mniej popularnego kursu zawodowego. W takiej sytuacji absolwent jest zmuszony poszukać odpowiedniej szkoły branżowej II stopnia w innym województwie. Dla wielu osób, z uwagi na związane z tym koszty, kontynuowanie nauki jest bardzo utrudnione lub wręcz niemożliwe.

Odsetek absolwentów szkół branżowych I stopnia będących uczniami szkół branżowych II stopnia to tylko 4,2 %. Jedną z przyczyn takiej sytuacji może być brak dostępu do określonego typu szkół w bliskiej odległości od miejsca zamieszkania. Problem ten dotyka w szczególności absolwentów branżowej szkoły I stopnia, którzy ukończyli naukę w wieku 17 lat. W związku z powyższym pojawiają się zarzuty naruszania konstytucyjnego prawa do nauki, które zakłada powszechny i równy dostęp do wykształcenia (art. 70 ust. 4 Konstytucji).

Czas, jaki upłynął od zapoczątkowania reformy systemu oświaty z 2016 roku, skłania do postawienia pytań o jej skuteczność. Jak wyjaśniono w uzasadnieniu ówczesnego rządowego projektu ustawy - Prawo oświatowe, celem zmian w zakresie szkolnictwa zawodowego było umożliwienie uczniom i uczennicom podnoszenia kwalifikacji zawodowych, m.in. poprzez zapewnienie ścieżki kształcenia w branżowej szkole II stopnia. Tworzenie szkół branżowych II stopnia miało poprawić drożność kształcenia, jednak wydaje się, że w dalszym ciągu nauka w tego typu szkołach nie jest tak atrakcyjna, jak zakładał ustawodawca.

Z uwagi na powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o poinformowanie, czy Ministerstwo Edukacji i Nauki dostrzega możliwość podjęcia działań w celu zwiększenia dostępności szkół branżowych II stopnia.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Edukacji i Nauki w piśmie z 11 października 2022 r. przekazał, że w roku szkolnym 2022/2023 odnotowano wyraźny wzrost zainteresowania kontynuacją nauki w branżowych szkołach II stopnia. Dotychczasowa stosunkowo niska liczba słuchaczy tego typu szkoły mogła wynikać przede wszystkim z faktu, że absolwenci branżowej szkoły I stopnia mają prawo (a nie obowiązek) do podjęcia nauki w branżowej szkole II stopnia w ciągu 5 lat od ukończenia branżowej szkoły I stopnia. Należy też zauważyć, że absolwenci branżowej szkoły I stopnia są, co do zasady, osobami pełnoletnimi i mają pełne kwalifikacje zawodowe potwierdzone dyplomem zawodowym w zawodzie nauczanym w branżowej szkole I stopnia. Nic zatem dziwnego, że przed podjęciem decyzji o podwyższeniu kwalifikacji podejmują próbę pracy w wyuczonym zawodzie. Jednocześnie Minister przekazał, że resort edukacji i nauki będzie na bieżąco monitorował funkcjonowanie branżowych szkół II stopnia oraz podejmował działania upowszechniające możliwości kształcenia w tym typie szkoły.