Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie konieczności podjęcia pilnych działań w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych obywateli z dnia 2022-09-06.
Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie konieczności podjęcia pilnych działań w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych obywateli.
Z nadsyłanych do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wniosków obywateli oraz z korespondencji prowadzonej z organami samorządu terytorialnego wynika, że sytuacja w sferze zaspokajania potrzeb mieszkaniowych obywateli jest trudna i nadal niezadowalająca. Nie ulega wątpliwości, że ulegnie ona jeszcze pogorszeniu w związku z obecną sytuacją, w tym przede wszystkim z przebywaniem na terytorium Polski dużej liczby uchodźców wojennych z Ukrainy. Ten stan rzeczy wymaga stworzenia systemowych rozwiązań i pomocy oraz stosownego wsparcia ze strony państwa dla samorządów i innych podmiotów w realizacji tego zadania.
Rzecznik przypomniał, że w dniu 27 września 2016 r. Rada Ministrów przyjęła Narodowy Program Mieszkaniowy (dalej: NPM), w którym określono priorytety polityki mieszkaniowej państwa oraz narzędzia służące rozwiązywaniu problemów mieszkaniowych w Polsce. Podstawowym pakietem działań mających przyczynić się do realizacji celów określonych w NPM miał być program Mieszkanie Plus.
Niestety, z przekazanych Rzecznikowi przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli informacji o wynikach kontroli "Funkcjonowanie programu Mieszkanie Plus" wynika, że według NIK "realizacja rządowego programu Mieszkanie Plus nie przyniosła oczekiwanych efektów, a tym samym nie wpłynęła znacząco na poprawę warunków i rozwiązanie problemów mieszkaniowych lokalnych społeczności". Co istotne, zgromadzone dane nie uwzględniały zwiększonego zapotrzebowania mieszkaniowego wynikającego z aktualnej sytuacji politycznej.
RPO podkreślił, że prawo do pomocy mieszkaniowej jest w Polsce wartością konstytucyjną. Art. 75 ust. 1 Konstytucji zobowiązuje władze publiczne, a więc rząd i władze samorządowe, do prowadzenia polityki sprzyjającej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, a w szczególności do przeciwdziałania bezdomności, wspierania budownictwa socjalnego oraz wspierania działań obywateli zmierzających do uzyskania własnego mieszkania. Także standardy przyjęte w wiążących Polskę międzynarodowych dokumentach z zakresu ochrony praw człowieka nakładają na władze publiczne obowiązek ustanowienia takich rozwiązań prawnych, infrastrukturalnych i organizacyjnych, by każdy miał zapewnione co najmniej minimum egzystencji.
Tymczasem z napływającej do Biura Rzecznika licznej korespondencji (wnioski obywateli oraz wyjaśnienia uzyskiwane od prezydentów miast, burmistrzów i wójtów) wynika, że gminy mają bardzo ograniczone możliwości realizacji ustawowego obowiązku zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej, a to ze względu na brak wolnych lokali komunalnych oraz brak środków finansowych na budowę nowych mieszkań. Z uwagi zaś na brak odpowiedniej liczby mieszkań oraz wystarczających środków finansowych na ich budowę bądź pozyskiwanie w inny sposób (w tym od prywatnych właścicieli) gminy nie są w stanie samodzielnie doprowadzić do poprawy sytuacji mieszkaniowej na swoim terenie. W ciągu ostatnich lat problem ten uległ w dodatku nasileniu m.in. z powodu malejących zasobów mieszkaniowych gmin.
Biorąc pod uwagę powyższe i uwzględniając duży napływ do Polski uchodźców wojennych z Ukrainy przyjąć należy, że liczba osób (rodzin) o bardzo niskich, niskich i zbliżonych do przeciętnych dochodach wymagających wsparcia i pomocy w zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych w najbliższym czasie znacznie wzrośnie. Nie bez znaczenia pozostaną z pewnością czynniki mające bezpośredni wpływ na istotne pogorszenie sytuacji bytowej wielu rodzin polskich, w tym przede wszystkim wysoki poziom inflacji i wysoki wzrost kosztów związanych zarówno z utrzymaniem mieszkania (czynsz, ogrzewanie, energia elektryczna i inne opłaty), jak i z bieżącym funkcjonowaniem. Nie można także zapominać o rosnącym zadłużeniu kredytowym, wzrastającej wysokości rat kredytowych czy też utracie zdolności kredytowej. Także te czynniki z pewnością będą miały wpływ na istotny wzrost liczby osób potrzebujących wsparcia mieszkaniowego w najbliższych miesiącach i latach.
Rzecznik wskazał ponadto, iż prowadzenie efektywnej polityki mieszkaniowej państwa w aktualnych uwarunkowaniach społecznych i politycznych wymaga niewątpliwie skoordynowanej współpracy wielu resortów oraz władz samorządowych i innych podmiotów zajmujących się wsparciem społecznym. Należy bowiem stworzyć taki system, który służył będzie nie tylko uchodźcom i migrantom z Ukrainy, ale także obywatelom polskim i będzie także przydatny po zakończeniu działań wojennych i przyczyni się do skrócenia długiego z reguły okresu oczekiwania na poprawę warunków zamieszkiwania.
Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Premiera z prośbą o analizę wskazanych zagadnień i ustosunkowanie się do przedstawionych problemów.