Wystąpienie do Przewodniczącej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Sejmu RP w sprawie potrzeby wzmocnienia gwarancji tworzenia i wstępowania do związków zawodowych z dnia 2022-09-01.
Wystąpienie do Przewodniczącej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Sejmu RP w sprawie potrzeby wzmocnienia gwarancji tworzenia i wstępowania do związków zawodowych.
W ostatnim czasie do Rzecznika Praw Obywatelskich zwrócił się Niezależny Związek Zawodowy Pracowników jednego z banków z prośbą o pomoc i interwencję w sprawie dotyczącej art. 2 ust. 4 ustawy o związkach zawodowych (dalej: "u.z.z."). Zdaniem Rzecznika postulaty wyrażane przez Wnioskodawców dotyczące wzmocnienia gwarancji tworzenia i wstępowania do związków zawodowych są godne rozważenia.
RPO zauważył, iż kształt obowiązujących przepisów może budzić wątpliwości interpretacyjne w razie sporów pomiędzy pracodawcami a przedstawicielami związków zawodowych, co stanowi istotne zagrożenie dla skutecznej realizacji wolności zrzeszania się w związkach zawodowych przewidzianej w art. 59 ust. 1 Konstytucji. Szczególny problem stanowią przepisy określające podmiotowe kryteria prawa do wstępowania do związków zawodowych w przypadku zwolnienia pracownika. Literalna wykładnia tych przepisów - poprzez odwołanie przy definiowaniu pojęcia osoby bezrobotnej do art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy może prowadzić do wniosku, że członkiem związku zawodowego może być wyłącznie osoba bezrobotna zarejestrowana w urzędzie pracy. To z kolei może powodować szereg problemów intertemporalnych i w efekcie może prowadzić do braku skutecznej ochrony działaczy związków zawodowych w przypadku wypowiedzenia im stosunku pracy.
Następstwem powyższego ryzyka jest zagrożenie dla prawidłowej realizacji standardów prawnych wynikających z art. 12 i 59 ust. 1 Konstytucji, które chronią wolność tworzenia i działania, a także samorządności oraz niezależności związków zawodowych. Zdaniem Rzecznika, omawiana praktyka pośrednich ograniczeń zakresu wolności budzi poważne wątpliwości i jest niezgodna z wykładnią prokonstytucyjną, aby ograniczenia wskazane w powyższej normie były wyraźnie wskazane przez ustawodawcę oraz w oparciu o standardy ochrony praw pracowniczych zagwarantowane w prawie międzynarodowym.
W opinii RPO skutecznym rozwiązaniem w celu zapewnienia zgodnych z Konstytucją i prawem międzynarodowym gwarancji praw osób korzystających z wolności zrzeszania się w związkach zawodowych byłaby doprecyzowanie przepisów ustawy o związkach zawodowych poprzez wyraźne określenie statusu działaczy związków zawodowych w przypadku wypowiedzenia im stosunku pracy.
Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącej z prośbą o udostępnienie procedowanych projektów legislacyjnych dotyczących wskazanej sprawy w celu przygotowania szczegółowego stanowiska RPO.