Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Finansów w sprawie warunków koniecznych do uzyskania zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych z tytułu dokonanej darowizny gotówkowej.

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich docierają sygnały o wątpliwościach interpretacyjnych, jakie pojawiają się w odniesieniu do przepisów regulujących instytucję zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych z tytułu dokonanej darowizny. Problem w większości dotyczy tak zwanych darowizn gotówkowych. Praktyka pokazuje, że regulacja prawna w tym zakresie jest niejasna i stanowi częste źródło sporów podatników z fiskusem.

Zasadniczo sądy zajmują korzystne dla podatników stanowisko stwierdzając, że odmawianie prawa do zwolnienia z podatku przy darowiźnie dla najbliższej rodziny, to przesadny formalizm fiskusa. Przedmiotem wypowiedzi judykatury były też sprawy, w których wpłacającym środki uzyskane tytułem darowizny był sam obdarowany. Wówczas sądy uznawały, że przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie dają podstawy do twierdzenia, że dla uzyskania zwolnienia podatkowego konieczna jest wpłata kwoty darowizny wyłącznie przez darczyńcę. Niemniej jednak zdarzają się również niekorzystne rozstrzygnięcia.

Rzecznik, stojący na straży praw podatników, wyraził swoje ubolewanie nad zbyt rygorystycznym stanowiskiem organów podatkowych i niektórych sądów administracyjnych prezentowanym w sprawach zwolnienia podmiotowego dla osób najbliższych w podatku od spadków i darowizn. Przede wszystkim podkreślił, że zwolnienie to ma wymiar społeczny. Zmierza bowiem do ochrony interesów majątkowych członków najbliższej rodziny. Cel ten niewątpliwie jest spójny z konstytucyjną zasadą ochrony rodziny, ale także i z obowiązkiem państwa uwzględniania w swej polityce społecznej i gospodarczej dobra rodziny.

Ponadto, w ocenie RPO, przepisy podatkowe powinny być na tyle precyzyjnie formułowane, aby podatnik wiedział, w jakich przypadkach ma prawo do skorzystania ze zwolnienia dla osób najbliższych z tytułu otrzymanej darowizny. Co więcej, moim zdaniem tego rodzaju sprawy - z uwagi na ich powszechny, życiowy charakter - w zasadzie nie powinny trafiać na wokandę sądów administracyjnych.

W demokratycznym państwie prawa, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, obywatel powinien mieć pewność, zarówno co do treści przepisu, jak i sposobu jego jednolitej interpretacji przez organy podatkowe oraz sądy administracyjne. Praktyka zaś pokazuje, że omawiana regulacja stanowi w istocie pułapkę dla obywateli i niestety wciąż generuje liczne spory podatkowe.

Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o ocenę problemu i zajęcie stanowiska w przedstawionej sprawie oraz o rozważenie podjęcia prac legislacyjnych, mających na celu doprecyzowanie treści wskazanej regulacji.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów w piśmie z 23 września 2022 r. wyjaśnił, iż oceniając regulację dotyczącą warunku udokumentowania transferu pieniężnego składnika majątku darczyńcy do majątku obdarowanego, z jednej strony należy mieć na względzie słuszny interes ochrony majątku podatnika, a z drugiej ciążący na ustawodawcy obowiązek zapewnienia szczelności systemu podatkowego. Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązania dotyczące udokumentowania otrzymania środków pieniężnych przez obdarowanego nie są nadmiernie uciążliwe w stosunku do korzyści osiąganych przez podatników w postaci całkowitego zwolnienia od podatku (bez limitu). Ponadto, aby skorzystać ze zwolnienia nie ma wymogu posiadania rachunku bankowego przez obdarowanego, a także przez darczyńcę, gdyż otrzymanie środków pieniężnych może być udokumentowane przekazem pocztowym. Ministerstwo Finansów analizuje na bieżąco orzecznictwo sądów administracyjnych w celu podejmowania działań służących wprowadzaniu ułatwień dla podatników przy jednoczesnym zapewnieniu szczelności systemu podatkowego i prawidłowej realizacji wpływów budżetowych. Przy wprowadzaniu zwolnień w podatku od spadków i darowizn należy mieć na względzie fakt, że podatek ten jest elementem systemu podatkowego, który ma zapobiegać wykorzystywaniu rozwiązań w nim występujących dla unikania zapłaty innych podatków.