Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Infrastruktury w sprawie darmowych przejazdów dla wszystkich uchodźców z Ukrainy.

W dniu 30 marca 2022 r. pełnomocnik rządu ds. przeciwdziałania wykluczeniu komunikacyjnemu ogłosił nowe zasady tymczasowych bezpłatnych przejazdów PKP Intercity dla uchodźców z Ukrainy. Wynika z nich, że od 1 do 30 kwietnia 2022r. z bezpłatnych przejazdów pociągami PKP Intercity mogą skorzystać następujące grupy obywateli Ukrainy: dzieci i młodzież do lat 18, kobiety, mężczyźni powyżej 60. roku życia, mężczyźni w wieku 18-60 lat z niepełnosprawnością. Dokumentami, które poświadczają prawo obywateli Ukrainy do skorzystania z bezpłatnego przejazdu w komunikacji krajowej są: ukraiński paszport, który potwierdza przekroczenie granicy po 24 lutego 2022 r. lub inny dokument ze zdjęciem potwierdzający tożsamość wraz z potwierdzeniem nadania numeru PESEL, w którym oznaczono status cudzoziemca jako osoby, która przekroczyła granicę po 24 lutego 2022 r.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich przyjęte przez przewoźników rozwiązania nie odpowiadają na wszystkie potrzeby kryzysu uchodźczego. Zgłaszany jest m.in. problem, że wśród uchodźców są również mężczyźni w wieku 18-60 lat bez widocznej lub stwierdzonej niepełnosprawności, którzy nie mogą skorzystać z bezpłatnego przejazdu. Ponadto wielu obywateli Ukrainy przechodzi granicę korzystając z uproszczonej procedury, gdyż nie posiadają przy sobie ważnego paszportu. Straż Graniczna nie może wtedy potwierdzić daty przekroczenia granicy, co z kolei częstokroć powoduje faktyczną niemożność skorzystania z nieodpłatnego przejazdu. Problemu nie rozwiązuje możliwość wyrobienia nr PESEL, ponieważ wymaga to kilkudniowego oczekiwania.

W związku z powyższym Rzecznik poddał pod rozwagę Ministra inicjatywę wprowadzenia stosownych uregulowań w tym zakresie w ustawie z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, poprzez adekwatną modyfikację zakresu ulg ustawowych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Infrastruktury w piśmie z 20 maja 2022 r. zwrócił uwagę, że przepisy regulujące ustawowe ulgi przejazdowe, w szczególności ujęte w ustawie o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego, mają charakter systemowy i trwały, a nie doraźny i ograniczony czasowo. Przepisy te uprawniają wybrane grupy społeczne i zawodowe do zakupu biletu po cenie obniżonej o wymiar procentowy ulgi. Przy czym w każdym przypadku uprawnienie to wynika z prowadzonej przez państwo polityki socjalnej (stąd wsparcie skierowane jest w szczególności do osób o największym stopniu niepełnosprawności), edukacyjnej (zmniejszenie ponoszonych w gospodarstwach domowych kosztów dojazdu do szkół i uczelni) lub też związane jest z wykonywaniem prerogatyw państwa (ulgi dla funkcjonariuszy publicznych np. straży granicznej, policji czy żandarmerii wojskowej w trakcie wykonywania obowiązków służbowych). W żadnym przypadku prawo do ulgi ustawowej nie jest powiązane z narodowością, czy posiadanym obywatelstwem, nawet w sytuacji nadzwyczajnej, jaką jest konflikt zbrojny. Jej wprowadzenie stwarzałoby poważnie i uzasadnione wątpliwości w świetle zgodności z art. 32 Konstytucji (zasada równości wobec prawa i braku dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny). Mając na uwadze charakter wprowadzonych rozwiązań, szeroki wachlarz honorowanych dokumentów, a przede wszystkim tymczasowy charakter pomocy i aktualne na nią zapotrzebowanie, w ocenie resortu brak jest przesłanek do wprowadzenia uregulowań prawnych w zakresie ulg w przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego dla uchodźców z Ukrainy.