Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie wyzwań dla polskiego systemu ochrony zdrowia w obliczu kryzysu uchodźczego spowodowanego konfliktem zbrojnym w Ukrainie.

Podczas ostatniego posiedzenia Komisji Ekspertów ds. Zdrowia przy Rzeczniku Praw Obywatelskich oraz w świetle sygnałów obywatelskich zostały zarysowane liczne trudności, z jakimi zmagają się: obywatele Ukrainy przybywający do Polski, podmioty lecznicze oraz przedstawiciele zawodów medycznych w związku z konfliktem na terenie Ukrainy.

Obecna sytuacja wymaga niewątpliwie podjęcia działań systemowych, zakładających, że stan zwiększonych potrzeb zdrowotnych - wynikających z długu zdrowotnego z uwagi na pandemię COVID-19 oraz napływu obywateli Ukrainy uciekających przed wojną - będzie trwał w perspektywie lat. Wobec czego, za niezbędną należy uznać konieczność poszukania nowych rozwiązań w trudnej sytuacji, w jakiej znalazł się system ochrony zdrowia, z jednoczesnym zwiększeniem zarządzania i koordynacji w tym obszarze. W perspektywie długofalowej, niezbędne jest zaś opracowanie strategii z zapewnieniem informacji oraz edukacji dla osób, które przybyły do Polski jako uchodźcy w zakresie włączenia się do systemu leczenia. W tym kontekście konieczne jest poszerzenie kampanii edukacyjnej z jednoczesnym zwróceniem uwagi na poszanowanie godności ludzkiej.

Istotnym obszarem, na który również należy zwrócić uwagę jest kwestia cyberbezpieczeństwa w sektorze ochrony zdrowia. W szczególności, że w ostatnich latach miały miejsce dość istotne zmiany cyfrowe w systemie ochrony zdrowia, przekładające się na m.in. e-skierowania, e-recepty, prowadzenie elektronicznej dokumentacji medycznej, które są danymi sensytywnymi i cyfrowymi.

Mając na uwadze powyższe aspekty, Rzecznik zasygnalizował najważniejsze problemy prawne i systemowe zgłaszane przez: członków Komisji Ekspertów ds. Zdrowia przy RPO, zaproszonych Ekspertów podczas posiedzenia Komisji, obywateli w skargach kierowanych do Biura RPO oraz podnoszone w przestrzeni publicznej, a odnoszące się do wpływu sytuacji wojennej w Ukrainie na polski system ochrony zdrowia. Do problemów tych należą: dostęp do leczenia, tj. wydzielenie szpitali dla obywateli Ukrainy oraz standardy relokacji, sytuacja epidemiczna dotycząca chorób zakaźnych, uregulowanie kwestii finansowania usług tłumaczy, leczenie w POZ, leczenie pacjentów bez dokumentacji medycznej, a także trudności w dostępie do świadczeń zdrowotnych w przypadku braku nr PESEL.

Niezwykle istotnym aspektem w omawianym zakresie jest również dostęp do leków, tj. refundacji w ramach programów lekowych oraz dostęp do leków w przypadku braku dokumentacji medycznej.

Podczas posiedzenia Komisji omówiono też warunki podjęcia pracy w zawodach medycznych w Polsce przez przedstawicieli tych zawodów napływających z Ukrainy: pielęgniarki, położne, lekarzy. Zasadniczym problemem, jest to, że osoba, która nie zna w ogóle języka polskiego, a chce wykonywać zawód regulowany, może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia pacjenta. Jednocześnie podkreślono, że wsparcie ze strony państwa polskiego dla uchodźców z Ukrainy wymagających opieki medycznej powinno opierać się na otoczeniu ich opieką medyczną zapewnianą z udziałem ukraińskich medyków - nawet tych, którzy nie znają języka polskiego.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o szczegółowe ustosunkowanie się do przedstawionych kwestii i poinformowanie o podjętych, planowanych i wdrożonych działaniach.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia w piśmie z 12 maja 2022 r. wskazał, iż nie przewiduje się tworzenia wyodrębnionych placówek medycznych przeznaczonych dla uchodźców z Ukrainy, a rozwiązanie takie nie znajduje uzasadnienia. Finansowanie dodatkowych kosztów leczenia pacjentów – uchodźców z Ukrainy zostało zapewnione w przepisach ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Środki pochodzące ze specjalnej dotacji budżetowej trafiają do podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych osobom uprawnionym, zgodnie z zasadą „pieniądz idzie za pacjentem”. Jeśli chodzi o sytuację epidemiczną, Sekretarz Stanu zaznaczył, iż w chwili obecnej nie obserwuje się gwałtownych wzrostów występowania chorób zakaźnych na terenie Polski w związku z napływem obywateli Ukrainy. Notowane są typowe choroby występujące w Polsce endemicznie (np. ospa wietrzna) oraz pojedyncze ogniska zachorowań związane z przebywaniem w punktach zbiorowego zakwaterowania uchodźców z Ukrainy. Co do kwestii finansowania usług tłumaczy, w ocenie resortu zdrowia nie ma podstawy prawnej do tego, aby NFZ pokrywał koszty związane z udziałem tłumacza przy udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej cudzoziemcowi. W odniesieniu do wykonywania zawodu lekarza, pielęgniarki, położnej z Ukrainy na terenie Polski Sekretarz Stanu poinformował, że ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty reguluje trzy tryby czasowego dopuszczenia do wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty, którzy uzyskali kwalifikacje poza terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej (najczęściej na terytorium Ukrainy), w ramach tak zwanej procedury uproszczonej. Co istotne, nie są to dodatkowe możliwości uznania kwalifikacji, ale skrócona ścieżka uzyskania uprawnień do wykonywania zawodu w Polsce przez okres maksymalnie pięciu lat.