Skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na czynność materialno-techniczną podjętą przez komendanta Placówki SG i działających z jego upoważnienia funkcjonariuszy Straży Granicznej, polegającą na zawróceniu do linii granicy państwowej obywateli Iraku wraz z małoletnimi dziećmi z dnia 2022-03-28.
Skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na czynność materialno-techniczną podjętą przez komendanta Placówki SG i działających z jego upoważnienia funkcjonariuszy Straży Granicznej, polegającą na zawróceniu do linii granicy państwowej obywateli Iraku wraz z małoletnimi dziećmi.
Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł skargę na czynność materialno-techniczną podjętą w dniu 27 września 2021 r. przez organ Straży Granicznej - komendanta Placówki SG w M. i działających z jego upoważnienia funkcjonariuszy Straży Granicznej - polegającą na zawróceniu do linii granicy państwowej, po ujawnieniu pobytu w okolicach miejscowości Sz. obywateli Iraku: A. D. wraz z małoletnimi dziećmi.
RPO wniósł o stwierdzenie bezskuteczności ww. czynności na podstawie art. 146 § 1 p.p.s.a. jako naruszającej prawo, tj.: art. 24 ust. 1, art. 26 ust. 1 i art. 28 ust. 1, 3 i 6 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: "u.u.c.o.") w zw. z: art. 7, art. 56 ust. 2 oraz art. 87 ust. 1 Konstytucji, a także w zw. Z art. 6 ust. 1 i 2 oraz art. 9 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej (dalej: "Dyrektywa Proceduralna") i w zw. z art. 18 i art. 19 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (dalej: "KPPUE") i w zw. z:
art. 33 ust. 1 Konwencji dotyczącej statusu uchodźców (dalej: "Konwencja genewska") i w zw. z art. 4 protokołu nr 4 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: "Protokół nr 4"; dalej: "EKPC"), a także w zw. z art. 3 EKPC poprzez ich niezastosowanie, a w ich miejsce zastosowanie norm hierarchicznie niższych, mimo że organ Straży Granicznej i działający z jego upoważnienia funkcjonariusze SG zobowiązani byli w pierwszej kolejności stosować przepisy ustawy, które to przepisy, co do zasady, zobowiązują organ do przyjęcia od cudzoziemca deklarującego zamiar ubiegania się w Polsce o ochronę międzynarodową wniosku o udzielenie takiej ochrony i nie dają podstawy do wykonania czynności materialno-technicznej polegającej na zawróceniu cudzoziemca do linii granicy; zaś działając tak, funkcjonariusze organu SG dokonali zbiorowego wydalenia skarżących (i członków ich rodziny) w rozumieniu art. 4 Protokołu nr 4 do EKPC oraz narazili ich na nieludzkie lub poniżające traktowanie;
Rzecznik wskazał, iż dokonana przez organ subsumpcja oraz zastosowanie przepisu hierarchicznie niższego w sytuacji, gdy stał on w kolizji z normami wyższego rzędu, nie daje się zaakceptować, stąd jego sądowa kontrola - zwłaszcza w kontekście wielu innych podobnych sytuacji, które miały miejsce w ostatnich miesiącach na granicy polsko-białoruskiej - jest zasadna i konieczna. Skutki takiego działania spowodowały natomiast pozbawienie skarżącej i jej małoletnich dzieci szeregu gwarancji wyrażonych w Konstytucji i umowach międzynarodowych, a skonkretyzowanych w przepisach u.o.c. i u.u.c.o. Fakt nieprzeprowadzenia żadnego postępowania dowodowego i nieustalenia indywidualnej sytuacji skarżącej oraz arbitralne zmuszenie jej i jej małoletnich dzieci do przejścia na białoruską stronę granicy naraziło ich na nieludzkie lub poniżające traktowanie.
Podstawowym problemem w niniejszej sprawie jest, zdaniem RPO, wadliwość prawna Rozporządzenia Granicznego. Jest ona wynikiem niezgodności tego rozporządzenia ze wskazanymi w niniejszym piśmie przepisami Konstytucji, ustaw i umów międzynarodowych. Działając w ramach określonych przez art. 178 ust. 1 Konstytucji Sąd orzekający w niniejszej sprawie ma obowiązek wziąć pod uwagę powyższą okoliczność.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w B. po rozpoznaniu sprawy ze skarg A. D. S. i Rzecznika Praw Obywatelskich na czynność Komendanta Placówki Straży Granicznej w M. z dnia 27 września 2021 r. w przedmiocie zawrócenia do linii granicy państwowej stwierdził bezskuteczność zaskarżonej czynności. Sąd stwierdził, że zaniechania poczynione przez organ w niniejszej sprawie, a zamiast tego automatyczne i arbitralne zastosowanie wyłącznie przepisu niższego rzędu (o randze rozporządzenia), który nie wyłącza ani przepisów ustaw krajowych, ani prawa unijnego, ani postanowień umów międzynarodowych wiążących RP, ani przede wszystkim Konstytucji, stanowi w ocenie sądu, w pierwszym rzędzie istotne naruszenie art. 7, art. 87 ust. 1 i art. 91 ust. 1-3 Konstytucji. Naruszenie to skutkowało z kolei naruszeniem art. 56 ust. 1 Konstytucji, art. 33 ust. 1 Konwencji genewskiej, art. 18 i art. 19 ust. 1 i 2 k.p.p., art. 13 ust. 1 zd. 2 KG Schengen, art. 4 Protokołu nr 4 oraz przepisów u.u.c.o. lub u.o.c., które wprost zakazują takich działań, jakie miały miejsce w kontrolowanej sprawie.