Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie ograniczenia edukacji obywatelskiej w związku z wprowadzeniem przedmiotu Historia i Teraźniejszość.

W związku z przekazaniem projektów rozporządzeń Ministra Edukacji i Nauki zmieniających rozporządzenia w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkół, w zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje postęp prac legislacyjnych nad proponowanymi zmianami.

Nie odnosząc się do kwestii merytorycznych, które powinny podlegać ocenie specjalistów, RPO zwrócił uwagę na bardzo krótki okres konsultacji publicznych ww. projektów. Podmioty opiniujące otrzymały jedynie 21 dni na przedstawienie swoich uwag, chociaż tematyka jest istotna i złożona. Termin konsultacji społecznych, przypadający na koniec roku 2021 r., nie pozwalał osobom zainteresowanym na spokojną i dogłębną analizę projektów. W szczególności zastrzeżenia dotyczące planowanego momentu wprowadzenia nowego przedmiotu Historia i teraźniejszość, zastępującego wiedzę o społeczeństwie na poziomie podstawowym, wydają się uzasadnione.

Zmiany programowe w zakresie przedmiotów historia oraz wiedza o społeczeństwie miały objąć uczniów szkół ponadpodstawowych już od roku szkolnego 2022/2023, począwszy od klasy I. Konieczne jest zatem przygotowanie nowych podręczników przedmiotu historia i teraźniejszość oraz zmiana podręczników do historii oraz do wiedzy o społeczeństwie w zakresie rozszerzonym. Nauczyciele historii i wiedzy o społeczeństwie w szkołach średnich nadal nie wiedzą, w jaki sposób zostanie zorganizowana nauka w przyszłym roku szkolnym. Może to powodować stan niepewności i wzmagać stres spowodowany warunkami, w jakich funkcjonują obecnie szkoły. Dodatkowy czas pracy nauczycieli, poświęcony na przygotowania, a także starania związane z wydaniem nowych podręczników i materiałów dydaktycznych niewątpliwie wiążą się z kosztami społecznymi.

Rzecznik zauważył, że zmiany w nauczaniu przedmiotów miały nastąpić jeszcze przed zakończeniem pierwszego cyklu realizacji wcześniej wprowadzonych podstaw programowych. Młodzież ucząca się na podstawie poprzednich podstaw programowych zamknie cykl kształcenia w roku 2023 (liceum) lub 2024 (technikum). Tak częste reformy w systemie oświaty mogą dezorganizować pracę szkół, a w przyszłości utrudnić dokonanie ewaluacji.

Jak wynika z informacji zamieszczonych na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego, w ostatnim etapie Minister Edukacji i Nauki przekazał swoje stanowisko jedynie w odniesieniu do uwag Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Traktowania. Uderza mała liczba stanowisk zgłoszonych w ramach opiniowania, zamieszczonych na stronie RCL, wśród których nie znalazły się opinie historyków reprezentujących ważne instytucje naukowe. Z uwagi na bardzo krótki okres czasu, jaki pozostał do rozpoczęcia roku szkolnego 2022/2023, wskazane byłoby określenie dalszych etapów prac lub też poinformowanie osób, które mają doświadczyć zmian - dyrektorów szkół, nauczycieli, uczniów i ich rodziców - o wstrzymaniu prac nad projektami.

Z uwagi na powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o udzielenie informacji w przedstawionej sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki w piśmie z 14 marca 2022 r. podkreślił, że podstawa programowa nowego przedmiotu obejmuje relatywnie niewielki okres dziejów Polski i świata, dlatego przygotowanie projektu podstawy programowej nie wymagało tyle czasu, ile wymaga przygotowanie kompleksowej zmiany podstawy programowej. Podobnie sytuacja wygląda z materiałami edukacyjnymi do nauczania nowego przedmiotu – w większości nauczyciele będą mogli korzystać z materiałów dostępnych do nauczania historii oraz wiedzy o społeczeństwie. Kwalifikacje do nauczania przedmiotu historia i teraźniejszość posiadają nauczyciele, którzy mają kwalifikacje do nauczania historii i wiedzy o społeczeństwie – nauczyciele, którzy będą uczyć tego przedmiotu, nie muszą nabywać dodatkowych kwalifikacji. Zainteresowani nauczyciele będą natomiast mogli uczestniczyć w kursie doskonalącym, który będzie prowadzony online. Oprócz zasobów edukacyjnych do nauczania historii oraz wiedzy o społeczeństwie dostępnych już aktualnie na ww. platformie, przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego będą dostępne również podręczniki do nowego przedmiotu, na którymi pracują wydawcy edukacyjni. Zmiany wprowadzone ww. rozporządzeniami nie obejmą uczniów szkół ponadpodstawowych, którzy rozpoczęli naukę przed rokiem szkolnym 2022/2023.