Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie zakazu prowadzenia wspólnych zajęć dla studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęło pismo Rady Samorządu Studentów Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego dotyczące zakazu prowadzenia zajęć łącznie dla studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych.

Zgodnie z art. 63 ust. 2 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (dalej jako: "p.s.w.n."), zajęcia na studiach stacjonarnych są prowadzone odrębnie od zajęć na studiach niestacjonarnych. W konsekwencji uczelnie wyższe zobligowane są do organizacji zajęć osobno dla studentów w zależności od wybranego przez nich trybu studiów. Studenci wskazują, że w praktyce takie rozwiązanie prowadzi do trudnych do zaakceptowania rozwiązań. Przede wszystkim ogranicza możliwość wyboru przedmiotów studentom studiów niestacjonarnych i stacjonarnych, w sytuacji, gdy bez względu na tryb studiowania winni oni osiągnąć te same efekty kształcenia. Ponadto, w przypadku niektórych zajęć o charakterze specjalizacyjnym, z uwagi na ograniczenia kadrowe, uczelnie nie zawsze są w stanie zaoferować studentom dwie grupy zajęciowe, co w konsekwencji prowadzi do konieczności dokonania wyboru, dla jakiego trybu studiów proponowany będzie dany przedmiot.

Studenci informują także o sytuacjach, w których mimo wolnych miejsc na zajęciach na studiach stacjonarnych, prowadzący nie mogą dopuścić do udziału w tych zajęciach zainteresowanych studentów studiów niestacjonarnych. Istniejące rozwiązanie nie tylko ogranicza elastyczne planowanie zajęć przez studentów, ale także, w niektórych przypadkach, prowadzi do wykluczenia możliwości udziału przez nich w zajęciach, w sytuacji ograniczeń logistycznych bądź kadrowych w organizacji zajęć dla większej liczby studentów. Studenci wskazują też, że obowiązujące obecnie rozwiązanie nie wychodzi naprzeciw ich potrzebom, w szczególności nie uwzględnia realiów, w których studenci bardzo często łączą naukę z pracą - nie tylko, by się utrzymać, ale także by zdobyć cenne doświadczenie zawodowe.

Mając na uwadze powyższe Rzecznik zauważył, że uczelnie wyższe zobowiązane są do zapewnienia studentom takiego samego poziomu dydaktycznego niezależnie od wybranego trybu studiów. Tymczasem kwestionowane rozwiązanie w sposób konstytucyjnie nieuzasadniony różnicuje pozycję podmiotów podobnych, jakimi są studenci studiów wyższych w zależności od wybranego przez nich trybu studiów, w ten sposób, że w sytuacji istnienia możliwości lokalowych i kadrowych pozwalających na udział w zajęciach zarówno studentów studiów stacjonarnych, jak i niestacjonarnych jedna z tych grup jest wykluczana z możliwości uczestniczenia w określonych ćwiczeniach bądź wykładach.

Rezultatem przyjętego w art. 63 ust. 2 p.s.w.n. rozwiązania jest także arbitralne ograniczenie dostępu do kształcenia. Budzi to poważne wątpliwości konstytucyjne mając na uwadze fakt, że na uczelniach wyższych ciąży obowiązek realizacji zasady powszechności dostępu do wyższego wykształcenia wyrażonej w art. 70 ust. 4 Konstytucji. Obowiązek ten realizowany winien być nie tylko poprzez zapewnienie dostępu do nieodpłatnych studiów, ale także poprzez inne rodzaje kształcenia, np. w ramach studiów niestacjonarnych.

Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o zajęcie stanowiska w niniejszej sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki w piśmie z 22 marca 2022 r. wyjaśnił, że każda uczelnia tworząc studia na określonym kierunku, poziomie i profilu, samodzielnie opracowuje program studiów i ustala, czy studia te będą prowadzone w jednej czy w dwóch formach (jeden program studiów dla obu form). Jednocześnie, jak zastrzegł ustawodawca w art. 63 ust. 2 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, zajęcia na studiach stacjonarnych są prowadzone odrębnie od zajęć na studiach niestacjonarnych. Zgodnie z powyższym, przepisy nie przewidują możliwości prowadzenia przez uczelnie mieszanej formy studiów. Powyższe rozwiązanie ma na celu zapobieganie pojawiającym się uprzednio w tym zakresie nadużyciom. Nie do zaakceptowania były bowiem sytuacje, w których studenci studiujący w formie studiów niestacjonarnych w uczelni publicznej (odpłatnych) byli odgórnie kierowani do wspólnego odbywania zajęć ze studentami studiów stacjonarnych (nieodpłatnych). Praktyki uczelni publicznych budziły też wątpliwości w kontekście finansowania studiów stacjonarnych z budżetu państwa – organizowano mniej zajęć, a koszty pokrywano i z opłat za studia, i z budżetu przeznaczonego na te studia. Sekretarz Stanu zapewnił jednocześnie, że kwestia przedstawiona w wystąpieniu Rzecznika może zostać rozważona w trakcie prac nad ewentualną kompleksową nowelizacją ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.