Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego z dnia 2021-12-28.
Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego.
Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o stwierdzenie, że: art. 2 ust. 2 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego - w zakresie w jakim uniemożliwia stwierdzenie wydania decyzji administracyjnej z naruszeniem prawa: 1) jest niezgodny z art. 2 Konstytucji; 2) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 77 ust. 2 Konstytucji; 3) jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji - przez to, że pozbawia prawnej ochrony prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym.
16 września 2021 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego, która w istotny sposób zmodyfikowała przepisy regulujące jeden z tzw. nadzwyczajnych trybów postępowania, tj. postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nieważności ostatecznej decyzji administracyjnej (art. 156 - art. 159 k.p.a.). Ustawa o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego skraca terminy, w jakich można złożyć wniosek o wszczęcie takiego postępowania, jak również termin, przed upływem którego organ może stwierdzić nieważność decyzji kontrolowanej.
Zastrzeżenia konstytucyjne Rzecznika budzi przyjęte - w zaskarżonym przepisie - rozwiązanie intertemporalne, które nakazuje umorzenie niektórych postępowań pozostających w toku. Ze względu bowiem na ścisłe powiązanie administracyjnego postępowania nadzorczego z cywilną sprawą odszkodowawczą, regulacja ta prowadzi do naruszenia konstytucyjnie chronionych praw obywateli.
Zdaniem RPO, odebranie, na mocy zaskarżonego przepisu, procedury prejudycjalnej wymaganej dla skutecznego dochodzenia przed sądem roszczenia odszkodowawczego za bezprawne decyzje, jest równoznaczne także z pozbawieniem tego prawa majątkowego sądowej ochrony. W konsekwencji prowadzi to do odebrania samego prawa, skutecznie nabytego na mocy przepisów prawa materialnego, jako że bez możliwości uzyskania sądowego tytułu wykonawczego przeciwko Skarbowi Państwa istniejące prawo podmiotowe (do kompensacji doznanego uszczerbku świadczeniem pieniężnym) w rzeczywistości staje się prawem pozornym, bez wartości majątkowej.
Rzecznik odwołał się do argumentów wskazujących na naruszenie zasady ochrony praw nabytych - owym prawem nabytym jest w niniejszej sprawie prawo do odszkodowania, a zatem prawo majątkowe chronione w ramach nie tylko art. 2 Konstytucji, ale także jej art. 64 ust. 1 i ust. 2; te ostatnie przepisy owe 'ogólne' gwarancje dodatkowo konkretyzują i potwierdzają. Wprowadzając kwestionowany tu przepis przejściowy ustawodawca naruszył zatem nie tylko zasadę ochrony zaufania, ale także prawo do ochrony praw majątkowych - poprzez przyjęcie regulacji, która to uprawnienie pozbawiła ochrony prawnej (jest to zatem naruszenie tzw. obowiązku negatywnego, wywodzonego właśnie z art. 64 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji).
Rzecznik zwrócił też uwagę na niejasność skutku zaskarżonego art. 2 ust. 2 ustawy z 2021 r. w sytuacji, gdy postępowanie zostanie zakończone ostateczną decyzją nadzorczą przed datą wejścia w życie nowelizacji k.p.a., jednakże na skutek działań późniejszych (uchylenie ostatecznej decyzji wyrokiem sądu administracyjnego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, wznowienie postępowania nadzorczego bądź stwierdzenie nieważności decyzji je kończącej) postępowanie to ponownie zyska status "pozostającego w toku" już na gruncie nowych przepisów. Jeżeli w takiej sytuacji "odżyte" postępowanie nadzorcze miałoby istotnie zostać umorzone, to rozwiązanie takie odnosi skutek nie tylko w sferze prawa do sądu (które, jak wskazano wyżej, zostanie unicestwione w znacznie szerszym zakresie, niż wynikałoby to z literalnej treści zaskarżonego przepisu), ale także w sferze prawa do odszkodowania - gdyż w konsekwencji i ono stanie się wówczas uprawnieniem fikcyjnym, i to w tych przypadkach, które prima facie pozostają poza zakresem zaskarżonego przepisu. Także i ten aspekt kwestionowanego rozwiązania budzi konstytucyjne zastrzeżenia z punktu widzenia zgodności z art. 64 ustawy zasadniczej, wprowadza bowiem kwalifikowaną niepewność w stosunkach majątkowych.