Wystąpienie do Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezydenta RP w sprawie założeń do projektu ustawy dotyczącej uregulowania kwestii asystencji osobistej z dnia 2021-12-13.
Wystąpienie do Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezydenta RP w sprawie założeń do projektu ustawy dotyczącej uregulowania kwestii asystencji osobistej.
Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, iż w świetle Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, w celu realizacji prawa do niezależnego życia państwa-strony zobowiązane są do podjęcia skutecznych, odpowiednich działań, aby ułatwić pełne korzystanie z tego prawa oraz pełną integrację osób z niepełnosprawnościami i ich udział w społeczeństwie. Jednym z podstawowych w tym zakresie instrumentów jest dostępność usług asystenta osobistego osoby z niepełnosprawnością, o którym mowa w przepisie art. 19 lit b) Konwencji.
Pomimo tego, że Konwencja obowiązuje w Polsce od 2012 r. wciąż w niewystarczającym stopniu uznana została jej wiodąca rola w realizacji obowiązków władzy publicznej w zakresie kształtowania systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Już w 2018 r. Komitet ONZ ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami (dalej: Komitet ONZ) – po zapoznaniu się z informacjami na temat aktualnej sytuacji w Polsce, w ramach pierwszego przeglądu stanu wdrażania postanowień Konwencji – wyrażał zaniepokojenie, że usługi asystenta oparte są jedynie na działaniach projektowych i nie mają charakteru systemowego. W swoich Uwagach końcowych Komitet ONZ podkreślił potrzebę przyjęcia ram prawnych i przydzielenia odpowiednich środków finansowych na zapewnienie usług asystenckich, w ramach zindywidualizowanych i włączających mechanizmów wsparcia osób z niepełnosprawnościami.
Asystencja opiera się na indywidualnej ocenie potrzeb i okoliczności życiowych. Indywidualne dostosowanie usług nie może skutkować ograniczeniem przyznawanych środków lub wyższymi opłatami za oferowaną usługę. Podejmowana decyzja przez osobę z niepełnosprawnością powinna obejmować określenie usługi i decydowanie przez kogo, jak, kiedy, gdzie i w jaki sposób usługa ta jest świadczona, a także udzielanie wskazówek usługodawcom i kierowania nimi.
Mając na względzie ww. zalecenia, za istotny krok naprzód należy uznać przyjęcie Strategii na rzecz osób z niepełnosprawnościami 2021-2030. Jest to pierwszy dokument programujący działania na rzecz osób z niepełnosprawnościami z uwzględnieniem konwencyjnego modelu praw człowieka. W ramach Strategii uznano, że asystencja osobista wymaga systemowego uregulowania na poziomie ustawowym oraz zapewnienia jej powszechności i stałości dla osób z różnymi niepełnosprawnościami.
Część postulowanych aktualnie rozwiązań w zakresie systemowych usług asystenckich znalazła się już wśród sformułowanych przez RPO wniosków i rekomendacji. Za podstawę należy uznać zapewnienie usług asystenta osobistego osoby z niepełnosprawnością finansowanego ze środków publicznych. Asystent osobisty nie powinien być przy tym formą pomocy o charakterze socjalnym, ale elementem polityki wyrównywania szans osób z niepełnosprawnościami. Środki finansowe na pomoc osobistą muszą być przyznawane na podstawie określonych kryteriów i być indywidualnie kontrolowane przez osobę z niepełnosprawnością zgodnie z jej preferencjami. Ważne jest, aby korzystanie z jakiegokolwiek wsparcia było uznawane za część wydatków związanych z niepełnosprawnością, ponieważ takie usługi wspierające ułatwiają niezależne życie w społeczeństwie.
Rzecznik wskazał ponadto, że podczas projektowania, uchwalania i wdrażania przepisów prawa, polityk czy programów odnoszących się do nowego systemu wsparcia, organy i instytucje publiczne powinny ściśle konsultować się i aktywnie współpracować z różnymi grupami osób z niepełnosprawnościami poprzez reprezentujące je organizacje.
RPO zapewnił, że podziela w pełni przekonanie o konieczności wprowadzenia regulacji systemowych dotyczących usług asystenckich. Wyraził nadzieję, że prowadzone prace pozwolą na wypracowanie rozwiązań ustawowych spójnych z Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych. Mając na uwadze powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o analizę przedstawionych uwag i ich uwzględnienie w dalszych pracach.