Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Obrony Narodowej w sprawie obowiązku szczepień przeciwko COVID-19 kandydatów do służby wojskowej.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływa korespondencja od kandydatów do służby wojskowej, dotycząca uzależnienia ich powołania od zaszczepienia przeciwko COVID-19. Problem dotyczy głównie terytorialnej służby wojskowej oraz okresowej służby wojskowej żołnierzy rezerwy.

Z wyjaśnień udzielonych przez Sztab Generalny wynika m.in., iż w aktualnych warunkach stanu epidemii COVID-19 w Polsce, w celu ochrony zdrowia i życia stanu osobowego pododdziałów oraz aby nie narażać na obniżenie zdolności i gotowości bojowej jednostek wojskowych, w stosownych wytycznych Szefa Sztabu Generalnego WP zostały określone warunki dotyczące zaszczepienia na COVID-19, jakie powinni spełniać kandydaci powoływani do służby wojskowej, wynikającej z potrzeb Sił Zbrojnych.

Rzecznik podkreślił, iż nie ocenia merytorycznej zasadności przyjętych przez Szefa Sztabu Generalnego rozwiązań, a jedynie ich umocowanie w obowiązujących przepisach, które są w tym zakresie jednoznaczne.

RPO przypomniał, że obowiązek obrony Ojczyzny wynika z art. 85 ust. 1 Konstytucji. Niniejsza norma konstytucyjna, będąca wyrazem wierności Rzeczypospolitej Polskiej oraz troski o dobro wspólne (art. 82 Konstytucji) jest powiązana z takim wartościami konstytucyjnymi jak zasada niepodległości państwa (art. 5 Konstytucji), której realizację powierzono Siłom Zbrojnym RP (art. 26 Konstytucji). Podstawowym sposobem realizacji obowiązku obrony Ojczyzny jest obowiązek służby wojskowej.

Z kolei na gruncie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej określone zostały zasady poddawania badaniom lekarskim i psychologicznym oraz szczepieniom ochronnym żołnierzy skierowanych do okresowej służby wojskowej poza granicami państwa (art. 132e ust. 5). Z ustawy nie wynika jednak, w żadnym zakresie, obowiązek szczepień ochronnych dla żołnierzy.

Rzecznik wskazał, że jeżeli inne wartości konstytucyjne, takie jak bezpieczeństwo państwa czy z drugiej strony - bezpieczne warunki służby żołnierzy (art. 66 ust. 1 w zw. z art. 68 ust. 4 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji) przemawiają za wprowadzeniem obowiązku szczepień ochronnych przeciwko COVID-19, to należy je wprowadzić we właściwej formie, którą na gruncie art. 85 ust. 2 Konstytucji pozostaje ustawa. Dopóki przepis art. 85 ust. 2 Konstytucji nie zostanie wykonany w niniejszym zakresie, wszelkie akty normatywne (w tym w szczególności decyzje, wytyczne, zalecenia, komunikaty czy rekomendacje Ministra Zdrowia) pozostają w kolizji z zasadą praworządności (art. 7 Konstytucji).

Rzecznik zwrócił się zatem do Ministra z prośbą o odniesienie się do przedstawionego problemu i rozważenie możliwości podjęcia inicjatywy ustawodawczej w celu jego rozwiązania.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej w piśmie z 19 stycznia 2022 r. stwierdził, że dokonana przez Rzecznika analiza przepisów Konstytucji w aspekcie obowiązku obrony Ojczyzny, realizowanego m.in. poprzez obowiązek odbywania służby wojskowej, przy zapewnieniu bezpiecznych warunków służby, niewątpliwie uzasadnia konieczność uregulowania tej kwestii w określonych aktach prawnych (ustawach). Niemniej jednak należy mieć na uwadze, że Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej są podstawowym instrumentem systemu obronnego kraju, służą ochronie niepodległości, bezpieczeństwa, niepodzielności terytorium i nienaruszalności granic Rzeczypospolitej Polskiej. Realizacja powyższych celów możliwa jest jedynie przy utrzymaniu gotowości bojowej na poziomie zapewniającym możliwość reagowania. Tym samym, w aktualnych warunkach stanu epidemii COVID-19, z uwzględnieniem sytuacji geopolitycznej Polski, w pierwszej kolejności podejmowane są wszelkie działania mające na celu ochronę zdrowia i życia stanu osobowego pododdziałów, co wpływa bezpośrednio na utrzymanie zdolności i gotowości bojowej jednostek wojskowych.