Wystąpienie do Komendanta Głównego Straży Granicznej w sprawie dyskryminacji ze względu na wiek przy przyjmowaniu do służby w Straży Granicznej z dnia 2021-10-25.
Wystąpienie do Komendanta Głównego Straży Granicznej w sprawie dyskryminacji ze względu na wiek przy przyjmowaniu do służby w Straży Granicznej.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwracają się obywatele kwestionujący cenzus wiekowy w zakresie wymagań stosowanych wobec kandydatów do służby w Straży Granicznej. Zgodnie z art. 31 ust. 1b ustawy o Straży Granicznej, kandydat do służby w SG może być przyjęty do służby, jeżeli w dniu przyjęcia nie przekroczył wieku 35 lat, z zastrzeżeniem ust. 1d. Przepis ust. 1c niniejszego artykułu określa, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach, ze względu na posiadanie kwalifikacji lub umiejętności przydatnych do pełnienia służby w Straży Granicznej, kandydat niespełniający warunku, o którym mowa w ust. 1b, może być przyjęty do służby w Straży Granicznej za zgodą Komendanta Głównego Straży Granicznej. Z kolei zgodnie z ustępem 1d, przepisu ust. 1b nie stosuje się do osób, o których mowa w art. 61 ust. 1 i 1a. Regulacja ta dotyczy mianowania na określony stopień w Straży Granicznej osoby posiadającej stopień w innej służbie.
Wnioskodawcy twierdzą, że ograniczenie wiekowe jest dyskryminujące dla kandydatów do służby w Straży Granicznej, a wyłączenie jego stosowania do szczególnie uzasadnionych przypadków, ze względu na posiadanie kwalifikacji lub umiejętności uzależnione od zgody Komendanta Głównego może powodować arbitralność takich przyjęć, gdyż nie istnieje jakakolwiek kontrola umożliwiająca zweryfikowanie takiej decyzji. Wnioskodawcy podnoszą, że cenzus wiekowy nie jest zawarty w pragmatykach ustawowych takich formacji mundurowych jak: Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Straż Marszałkowska, Służba Ochrony Państwa, Państwowa Straż Pożarna, Służba Więzienna czy Służba Celno-Skarbowa. Zdaniem wnioskodawców, w podnoszonym przypadku dochodzi do naruszenia określonej w art. 32 Konstytucji zasady równości oraz zakazu dyskryminacji, a także art. 60 Konstytucji, umożliwiającego obywatelom polskim korzystającym z pełni praw publicznych dostęp do służby publicznej na jednakowych zasadach.
Należy zaznaczyć, że rozumienie zasady równości jest już utrwalone w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i nie budzi wątpliwości. Różnicowanie sytuacji podmiotów podobnych jest dopuszczalne, jeżeli zostały dochowane trzy wymogi. Po pierwsze, wprowadzone przez prawodawcę kryteria różnicowania muszą być racjonalnie uzasadnione. Muszą one mieć związek z celem i treścią przepisów, w których zawarta jest kontrolowana norma. Po drugie, waga interesu, któremu ma służyć różnicowanie podmiotów podobnych, musi pozostawać w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostaną naruszone w wyniku różnego traktowania podmiotów podobnych. Po trzecie, różnicowanie podmiotów podobnych musi znajdować podstawę w wartościach, zasadach lub normach konstytucyjnych. Rzecznik nie dostrzega racjonalnego uzasadnienia dla istnienia cenzusu wiekowego przy naborze do służby w Straży Granicznej w porównaniu z innymi formacjami mundurowymi.
Ta cecha relewantna (tj. cecha istotna, której występowanie przesądzić ma o spełnieniu warunku podobieństwa), a dotycząca sprawności fizycznej nie powinna być dyskryminująca w stosunku kandydatów na funkcjonariuszy Straży Granicznej. Naturalnie zasada równości nie ma charakteru bezwzględnego. Trybunał Konstytucyjny pozwala w pewnych sytuacjach na zróżnicowanie sytuacji prawnej podmiotów prawnych. Musi to jednak być uzasadnione, gdyż w przeciwnym przypadku zróżnicowanie to nabiera charakteru dyskryminacji. RPO analizując niniejszy przepis nie dopatrzył się przesłanki uzasadniającej pozostawienie ograniczeń wiekowych w stosunku do kandydatów na funkcjonariuszy Straży Granicznej w porównaniu z kandydatami do innych służb mundurowych.
W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Komendanta z prośbą o wskazanie szczególnych motywów, które legły u podstaw wprowadzonego w tym zakresie rozwiązania i które uzasadniały odmienne potraktowanie kandydatów do służby w Straży Granicznej.