Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie Krajowego Planu Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi z dnia 2021-07-30.
Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie Krajowego Planu Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi.
W dniu 30 lipca obchodzony jest Światowy Dzień Przeciwko Handlowi Ludźmi. Z tej okazji, a także w związku z przedstawionym niedawno przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji Krajowym Planem Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi na lata 2022-2024 (dalej: KPD), Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na wyjątkową sytuację cudzoziemców będących ofiarami handlu ludźmi, a także zaapelował o rozważenie uwzględnienia ich perspektywy w przyszłych działaniach Ministerstwa.
Handel ludźmi jest przestępstwem ściśle powiązanym ze zjawiskiem migracji, również pracowniczych. Ofiarami handlu ludźmi mogą być zarówno migranci ekonomiczni, jak i osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową. Z raportu pt. "Handel Ludźmi", opublikowanego przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji w 2019 r. wynika, że Polska jest jednocześnie krajem pochodzenia, krajem tranzytowym oraz krajem docelowym dla ofiar handlu ludźmi. Ofiarami eksploatacji na terytorium RP stają się najczęściej obywatele państw europejskich, takich jak Rumunia, Bułgaria i Ukraina, a także przedstawiciele państw azjatyckich, jak Wietnam, Filipiny czy Sri Lanka. Dominującymi formami tego zjawiska są: praca o charakterze przymusowym oraz wykorzystywanie w celu świadczenia usług seksualnych.
Doceniając zmiany legislacyjne w przedmiotowym obszarze wprowadzone do polskiego porządku normatywnego, Rzecznik dostrzega jednocześnie konieczność zwiększenia skuteczności systemu przeciwdziałania handlowi ludźmi w Polsce w kontekście uwzględnienia szczególnej sytuacji cudzoziemców.
Odnoście planowanych działań edukacyjno-informacyjnych poruszających problematykę handlu ludźmi, które mają być skierowane do ogółu społeczeństwa, zdaniem RPO oprócz obywateli naszego kraju adresatem przyszłych kampanii informacyjnych powinni być również cudzoziemcy przebywający na terytorium RP, a także te osoby, które planują przyjazd do Polski. W miarę możliwości materiały informacyjne powinny być tłumaczone na języki obce oraz udostępnione w taki sposób, aby mogła zapoznać się z nimi możliwie największa grupa cudzoziemców. W tym kontekście pożądane byłoby większe zaangażowanie ze strony Urzędu ds. Cudzoziemców, urzędów wojewódzkich oraz placówek dyplomatycznych i konsularnych.
W III części KPD, wśród planowanych działań nie uwzględniono zamiaru stworzenia i implementacji programu reintegracyjnego ofiar handlu ludźmi - zarówno reintegracji społecznej jak i zawodowej. W opinii Rzecznika program reintegracji ofiar handlu ludźmi spełniałby nie tylko rolę wsparcia ofiar i ochrony ich przed wtórną wiktymizacją, ale pełniłby również funkcję prewencyjną - uchroniłby pokrzywdzonych przed ryzykiem ponownego stania się ofiarą handlu ludźmi w przyszłości.
Mając na uwadze planowane w części V, punkt V.7, KPD przeprowadzenie specjalistycznych szkoleń m.in. dla pracowników pomocy społecznej, pracowników zajmujących się legalizacją pobytu, czy operatorów numerów alarmowych w centrach powiadamiania ratunkowego, w ocenie Rzecznika warto by rozważyć uwzględnienie w planach szkoleniowych również kuratorów dzieci cudzoziemskich bez opieki, które ubiegają się o ochronę międzynarodową, w celu rozszerzenia umiejętności oraz wiedzy osób zainteresowanych pełnieniem takiej funkcji w zakresie identyfikacji i przeciwdziałania handlowi ludźmi.
W przypadku planowego prowadzenia przez MSWiA, we współpracy z instytucjami i organizacjami zaangażowanymi w przeciwdziałanie handlowi ludźmi monitoringu sytuacji ofiar handlu ludźmi Rzecznik zarekomendował również, aby Ministerstwo, przy prowadzeniu monitoringu, uwzględniło szczególną sytuację cudzoziemców, w tym osób ubiegających się o ochronę międzynarodową oraz dzieci z doświadczeniem migracyjnym.
Zdaniem Rzecznika warto też zbadać, ile osób będących w procedurze powrotowej i w jaki sposób zostało zidentyfikowanych jako ofiary handlu ludźmi w ostatnich latach. Zebrane przez Ministerstwo dane powinny być przyczynkiem do rozważenia, czy konieczne jest wprowadzenie nowych rozwiązań prawnych, które ułatwiłoby wykrywanie i identyfikację ofiar handlu ludźmi np. poprzez wprowadzenie do ustawy o cudzoziemcach obowiązku badania przez komendanta oddziału lub placówki Straży Granicznej, czy osoba, której dotyczy postępowanie o zobowiązaniu do powrotu nie jest ofiarą handlu ludźmi.
Rzecznik przedstawił powyższe uwagi z nadzieją, że spotkają się one z zainteresowaniem resortu oraz że stanowić one będą przesłankę do szerszej dyskusji mającej na celu uwzględnienie szczególnej sytuacji cudzoziemców w podejmowanych działaniach przeciwko handlowi ludźmi w Polsce.