Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw.

Wedle przedstawionego projektu zmianami legislacyjnymi objęte mają zostać 3 akty prawne o znaczeniu istotnym z punktu widzenia organizacji systemu edukacji i wychowania małoletnich. Projektowana nowelizacji polegać ma na określeniu nowych typów czynów zabronionych ujmowanych w ustawach szczególnych. Nowe przepisy karne mają zostać dodane do ustawy - Prawo oświatowe, ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Rzecznik Praw Obywatelskich nie zgodził się z twierdzeniami ujętymi w opiniowanym projekcie, a odnoszącymi się do istnienia luki w prawie skutkującej całkowitą bezradnością aparatu państwowego i wymiaru sprawiedliwości w kwestii ochrony małoletnich przed czynami zasługującymi na społeczne potępienie i jednoczesną represję karną. Dyrektorzy szkół i innych placówek wychowawczo-oświatowych, za czyny zabronione popełnione z pokrzywdzeniem małoletnich, podlegają już bowiem odpowiedzialności karnej na zasadach ogólnych, wynikających z Kodeksu karnego.

Wątpliwości RPO wzbudziło także odniesienie się w uzasadnieniu projektu ustawy do normy prawnej z art. 231 k.k. i akcentowanie rozbieżności orzeczniczych w materii statusu funkcjonariusza publicznego, czy rozbieżności pojęciowej funkcjonariusza publicznego i osoby wykonującej funkcje publiczne - dla uzasadnienia nieadekwatności tego przepisu karnego do kwestii ujętej w projekcie. Jeżeli, na co zwraca uwagę projektodawca, przy rozważaniu odpowiedzialności karnej z art. 231 k.k., w praktyce orzeczniczej sądów karnych występują rozbieżności co do tego, czy i w jakim zakresie dyrektor publicznej placówki oświatowej jest funkcjonariuszem publicznym, to rozbieżności te uprzednio należałoby usuwać w drodze środków do tego przewidzianych - np. poprzez pochodzący od Prokuratora Generalnego wniosek o rozstrzygnięcie rozbieżności w wykładni prawa przez Sąd Najwyższy.

Ponadto za mankament projektowanych przepisów Rzecznik uznał użycie zwrotów nieostrych i niejednoznacznych. O ile zwrot "przekracza swoje uprawnienia lub nie dopełnia obowiązków w zakresie opieki lub nadzoru nad małoletnim" pojawiający się w każdym z projektowanych przepisów wydaje się kalką z art. 231 k.k., to już zwrot "działanie na szkodę małoletniego" rodzi obawy o zbyt duże pole do interpretacji.

W ocenie Rzecznika opiniowane przepisy karne nie usuwają "luki w prawie", a stanowić mają dodatkowe narzędzie do dyscyplinowania dyrektorów szkół i placówek oświatowo-wychowawczych, mimo że ci już w obecnym stanie prawnym mogą ponieść odpowiedzialność karną na zasadach ogólnych statuowanych przez Kodeks karny oraz podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej na zasadach ogólnych określonych w ustawie - Karta Nauczyciela.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w piśmie z 12 sierpnia 2021 r. podkreślił, że obecne rozwiązania prawne nie regulują szczegółowo kwestii odpowiedzialności karnej osób kierujących jednostkami objętymi systemem oświaty, żłobkami, klubami dziecięcymi oraz jednostkami instytucjonalnej pieczy zastępczej i placówkami wsparcia dziennego - za czyny związane z przekroczeniem uprawnień lub niedopełnieniem obowiązków w zakresie opieki i nadzoru nad małoletnimi. Odnosząc się do uwagi RPO, zgodnie z którą wnikliwego rozważenia wymaga racjonalność ustawowego regulowania kwestii odnoszącej się do marginalnej liczby podmiotów mogących podlegać odpowiedzialności karnej z projektowanych przepisów, tj. dyrektorów placówek niepublicznych, wskazano, że nie może ona uzyskać aprobaty. Uwaga dotycząca rzekomego niedookreślenia terminu „działania na szkodę małoletniego” również nie zasługuje na uwzględnienie i budzi wręcz zdziwienie nie tylko w świetle obowiązujących przepisów Kodeksu karnego, które posługują się tym pojęciem, ale także orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Co do zarzutu wskazującego na to, ze projekt zmian ma stanowić dodatkowe narzędzie do dyscyplinowania dyrektorów szkół i placówek oświatowo-wychowawczych, Minister zaznaczył, ze projektowane przepisy karne mają na celu egzekwowanie przez prawo karne - na zasadzie ultima ratio - istniejących obowiązków ustawowych ciążących na ww. osobach. Nie oznacza to w żadnym razie, że intencją Projektodawcy jest uczynienie z prawa karnego elementu nadzoru pedagogicznego.