Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie przetwarzania danych osobowych w ramach Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęło wiele wniosków związanych z przetwarzaniem danych osobowych przy okazji Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021. Wśród nich wyróżniają się sygnały dotyczące zaniepokojenia obywateli przetwarzaniem przez służby statystyki publicznej numeru PESEL.

Formularz spisowy narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań przeznaczony dla osób fizycznych dokonujących samospisu internetowego w kategorii "Dane osoby. Ustalenie danych osoby dokonującej samospisu" przewiduje konieczność podania numeru PESEL lub zaznaczenia odpowiedzi, zgodnie z którą odpowiadający jest cudzoziemcem bez nadanego numeru PESEL. Ponadto, podanie numeru PESEL jest konieczne do zdefiniowania hasła pozwalającego na zalogowanie się i uzyskanie dostępu do formularza spisowego, o ile osoba dokonująca samospisu nie skorzysta z opcji zalogowania się przez profil zaufany. Do tych dwóch aspektów mają zastrzeżenia obywatele.

Zgodnie z treścią art. 51 ust. 1 Konstytucji oraz art. 9 ust. 1 ustawy o statystyce publicznej każde zobowiązanie obywatela do przekazania przez niego danych osobowych organom władzy publicznej, w tym w ramach przeprowadzania spisu powszechnego czy weryfikacji jego tożsamości dla celów przeprowadzenia tego spisu, musi posiadać wyraźne umocowanie ustawowe. Rzecznik nie kwestionuje potrzeby podania danych identyfikacyjnych w trakcie spisu, jednak powinna zostać podana do publicznej wiadomości podstawa takiego obowiązku. Obywatele zwracają również uwagę na kwestię możliwości nieuprawnionego posługiwania się danymi i logowania się do formularza spisowego w związku z wprowadzeniem logowania się do formularza samopisu przy użyciu numeru PESEL i nazwiska panieńskiego matki.

Wczytując się w głosy obywateli trudno też nie odnieść wrażenia, że w pewnym zakresie zawiodła komunikacja ze społeczeństwem. Być może częściowo przyczyną jest tu pandemia COVID-19, która postawiła przed służbami statystyki publicznej wiele nowych wyzwań. Wnioskodawcy zwracający się do RPO nie otrzymali informacji, po co państwo polskie zbiera poszczególne dane (np. o wyznaniu, niepełnosprawności, miejscu pracy) i jaką rolę pełnią dane statystyczne dla działań na rzecz mieszkańców Polski. W ocenie Rzecznika takie informacje powinny zostać opracowane w przystępnej komunikacyjnie formie i udostępnione przez GUS.

Mając na względzie powyższe, Rzecznik zwrócił się do Prezesa GUS z prośbą o przekazanie wyjaśnień w niniejszej sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego w piśmie z 10 maja 2021 r. poinformował, że w związku z organizacją i przeprowadzeniem NSP 2021, podstawą prawną przetwarzania danych osobowych, takich jak imię i nazwisko oraz numer PESEL, są stosowne przepisy ustawy o statystyce publicznej, które stosowane są zgodnie z art. 9 ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r. Podkreślił także, że indywidualne dane osobowe (nr PESEL, imię i nazwisko) nie są przedmiotem badania spisowego, ani celem zainteresowań i dociekań badawczych, lecz jedynie pełnią rolę danych pomocniczych w metodzie elektronicznego rejestrowania i informatycznego przetwarzania informacji gromadzonych w aplikacji do NSP 2021. Są bowiem jedynym skutecznym sposobem do trafnego identyfikowania (rozróżniania czy odróżniania) badanych jednostek, a przez to umożliwiają łączenie danych, pozyskanych w ramach różnych metod zbierania danych, przewidzianych w ramach NSP 2021. Co więcej, dane osobowe są już na wczesnym etapie przetwarzania zastępowane sztucznymi identyfikatorami (nierozpoznawalnymi).