Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej oraz Ministra Edukacji i Nauki w sprawie rozporządzeń obu resortów dotyczących ponownego zamknięcia przedszkoli i żłobków.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi obywateli dotyczące rozporządzeń Ministra Edukacji i Nauki z dnia 26 marca 2021 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 oraz z dnia 8 kwietnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, a także rozporządzeń Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 26 marca 2021 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 oraz z dnia 8 kwietnia 2021 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19.

Zastrzeżenia obywateli dotyczą trybu, w jakim przyjęto regulacje oraz ich konsekwencji w postaci ograniczenia prawa do nauki w przypadku dzieci, prawa do życia prywatnego członków rodzin, pracy zawodowej rodziców oraz swobody prowadzenia działalności gospodarczej. Stworzenie możliwości korzystania z przedszkoli jedynie dla wybranych grup społecznych jest traktowane przez Skarżących jako przykład nierównego traktowania obywateli przez organy państwa. We wnioskach formułują oni zarzuty dotyczące nierównego traktowania obywateli oraz ignorowania przez władze publiczne potrzeb innych grup społecznych niż wymienione w nowych regulacjach.

Rzecznik wskazał, iż istnieją ustawowe podstawy do wprowadzania ograniczeń. Upoważnienie ustawowe nie zawiera jednak umocowania dla właściwego ministra do określenia kategorii osób, które w dalszym ciągu mogą korzystać z usług żłobków. W tej kwestii rozporządzenia wykraczają poza zakres upoważnień ustawowych, a tym samym mogą być niezgodne z art. 92 ust. 1 Konstytucji oraz naruszać zasadę równości wobec prawa. W ocenie Rzecznika minister arbitralnie przyznał sobie uprawnienie do różnicowania kategorii podmiotów, które mogą korzystać z opieki żłobkowej.

Rzecznik podkreślił, że brak możliwości skorzystania z usług żłobka, klubu dziecięcego lub opiekuna dziennego uderza zwłaszcza w kobiety. Według danych to kobiety częściej niż mężczyźni korzystają z zasiłku opiekuńczego, w związku z czym są w większym stopniu narażone na utratę pracy z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem.

Dodatkowym problemem jest nieprecyzyjność przepisów rozporządzenia. Treść niektórych z nich jest na tyle niejasna, że może prowadzić do konfliktów w relacjach dyrektor żłobka - rodzice. Dyrektorzy skarżą się, że przepisy pojawiły się zbyt późno, aby dobrze przygotować się do nowej formy działania.

Rzecznik zwrócił się do Ministrów z prośbą o zajęcie stanowiska w odniesieniu do poruszonych kwestii.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki w piśmie z 12 maja 2021 r. poinformował, iż w opinii resortu rozstrzygnięcia zawarte w § 2 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 26 marca 2021 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 – są adekwatne, symetryczne i odpowiednio nie naruszają zasady równości oraz pozostającej w związku z nią zasady zakazu dyskryminacji. Ponadto podkreślił, że rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 26 marca 2021 r. jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego w rozumieniu przepisów ustawy zasadniczej (art. 87 ust. 1). Treść rozporządzenia została ogłoszona czym wypełniono właściwe dyspozycje ustrojowe (art. 88 ust. 1 Konstytucji). Przepisy rozporządzenia są w konsekwencji obowiązujące i wiążące i brak jest podstaw faktycznych i prawnych do ich podważania. Ponadto upoważnienie ustawowe z art. 30b Prawo oświatowe wskazuje na możliwość m.in. ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty nie precyzując na poziomie ustawy w jaki sposób mogłoby one nastąpić. Zatem szczegółowy sposób ograniczenia funkcjonowania jednostek oświaty uregulowany powinien zostać określony w rozporządzeniu. Stąd też upoważnienie ustawowe z art. 30b Prawo oświatowe również umożliwia ograniczenie funkcjonowania jednostek systemu oświaty w stosunku do dzieci osób, które nie uczestniczą bezpośrednio w procedurach ograniczających rozprzestrzenienie się epidemii COVID-19.