Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie kontaktów członków rodziny z dorosłą osobą ubezwłasnowolnioną.

Rzecznik Praw Obywatelskich po raz kolejny zwrócił się do Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie kontaktów członków rodziny z dorosłą osobą ubezwłasnowolnioną. Jak wskazują kolejne skargi wnoszone do RPO wnioski składane do sądów opiekuńczych o wydanie zarządzeń wobec opiekuna prawnego, celem uregulowania i realizacji kontaktów, nie skutkują wydaniem takich zarządzeń, ponieważ sądy rozpatrują je jako wnioski o ustalenie kontaktów. Przepisy, na które powoływało się Ministerstwo w dotychczasowej korespondencji, tj. art. 175 w zw. z art. 168 KRO i 155 § 1 i 2 KRO nie są bowiem traktowane jako podstawa do uregulowania kontaktów przez wydanie opiekunowi stosownych zarządzeń i poleceń. Ponadto sądy konstatują, że wniosek o takie kontakty może pochodzić jedynie od opiekuna prawnego - czyli od osoby, która kontaktom się sprzeciwia i je uniemożliwia.

Rzecznik wyraził przekonanie, że opisany stan rzeczy uzasadnia ponowne rozważenie dokonania zmian w procedurze cywilnej, które umożliwiłyby sądowi, na skutek sygnału przekazanego przez same zainteresowane osoby, wszczęcie postępowania w tego typu sprawach z urzędu.

Alternatywą może być także zmiana legislacyjna polegająca na jasnym odesłaniu w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do art. 1131-1136 KRO. W ten sposób sądy uzyskałyby podstawę do orzekania w sprawach wniosków o kontakty członków rodziny z osobami ubezwłasnowolnionymi (całkowicie i częściowo).

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o poinformowanie o zajętym stanowisku.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 24 marca 2021 r. zapewnił, że w ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości istniejące w polskim systemie prawnym regulacje pozwalają na właściwe zabezpieczenie praw osób ubezwłasnowolnionych całkowicie, w tym do kontaktów z członkami rodziny z uwzględnieniem ich prawa do swobodnego podejmowania decyzji. Przypomniał też, że sąd opiekuńczy dysponuje odpowiednimi środkami w celu spowodowania, by opieka nad osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie była sprawowana w sposób należyty, z uwzględnieniem zasad określonych w ratyfikowanej przez Polskę Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Mając jednak na względzie zdarzające się w orzecznictwie sądów powszechnych (sądów opiekuńczych) rozbieżności w zakresie kwalifikowania wniosków o wydanie zarządzeń opiekuńczych w postępowaniu wykonawczym prowadzonym w związku z ustanowieniem opieki prawnej, Ministerstwo Sprawiedliwości uznało za zasadne podjęcie prac analityczno-koncepcyjnych nad wprowadzeniem do porządku prawnego przepisów umożliwiających dochodzenie w postępowaniu cywilnym ustalenia kontaktów z osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie.