Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie edukacji antydyskryminacyjnej.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę, że edukacja antydyskryminacyjna jest najskuteczniejszym narzędziem budowania nowoczesnego społeczeństwa o parametrach wymaganych konstytucyjnym standardem demokratycznego państwa prawa opartego na niedyskryminacji i równości, tolerancji, sprawiedliwości oraz solidarności.

Edukacja antydyskryminacyjna w szkole powinna być adresowana do dzieci i młodzieży w formie i treści adekwatnej do stopnia rozwoju i nabywanej wiedzy ogólnej. Powinna przyczyniać się do umacniania wśród uczennic i uczniów postaw takich jak szacunek dla drugiego człowieka, uznanie różnorodności i złożoności współczesnego świata. Szkoła, realizując odpowiednio uzupełnioną podstawę programową, powinna współdziałać z rodzicami i środowiskiem zewnętrznym tak, aby zapewnić możliwie najwyższy poziom oferty edukacyjno-wychowawczej.

Choć rola edukacji antydyskryminacyjnej wymaga podkreślenia szczególnie w Międzynarodowym Dniu Bez Dyskryminacji, obchodzonym właśnie 1 marca, działania na rzecz jej propagowania i odpowiedniego rozwijania w ramach edukacji szkolnej RPO podejmował w trakcie całej swojej kadencji.

Rzecznik wskazał na konieczność zapewnienia wszystkim, w szczególności uczniom i uczennicom, możliwości funkcjonowania w środowisku wolnym od przemocy. Aby osiągnąć ten cel istotne jest przekazanie młodym ludziom wiedzy o prawach człowieka i równym traktowaniu. W tym kontekście z uznaniem należy odnotować doniesienia medialne o powołaniu przez Ministra Edukacji zespołu ekspertów mającego dokonać przeglądu podstawy programowej oraz treści podręczników. W ocenie Rzecznika może to być doskonała okazja do odpowiedniego uzupełnienia programu nauczania o kluczowe elementy niezbędne dla właściwego wykonania przez szkołę stojącego przed nią zadania formacyjnego. Zgodnie z ustawą - Prawo oświatowe, do wychowawczych zadań szkoły należy bowiem zaliczyć rozwijanie wśród uczniów postaw tolerancji i otwartości światopoglądowej, a także zapewnienie każdemu uczniowi bezpieczeństwa i warunków do prawidłowego rozwoju. Licząc na to, że powyższe cele są kluczowe także dla resortu edukacji, Rzecznik podkreślił potrzebę wyłonienia szerokiego grona eksperckiego do realizacji przedmiotowego zadania, świadomego wymaganego charakteru oraz fundamentalnego znaczenia odpowiednio skonstruowanej podstawy programowej i bazującego na niej procesu nauczania.

RPO wyraził nadzieję, że efektem prac powołanego zespołu ekspertów będzie uwzględnienie w większym stopniu w podstawie programowej oraz treściach podręczników szkolnych tematyki praw człowieka i równego traktowania, w ujęciu wiążących także Polskę aktów prawa międzynarodowego oraz formułowanych w celu ich pełnego wdrożenia rekomendacji.

Rzecznik zaapelował do Ministra o podjęcie wspólnych działań przeciwko dyskryminacji, uprzedzeniom i związanej z nimi nietolerancji.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Edukacji i Nauki w piśmie z 30 marca 2021 r. wskazał, że przepisy podstawy programowej zostały sformułowane tak, by przede wszystkim kształtować świadomość, umiejętności oraz postawy społeczne i obywatelskie uczniów oraz budować środowisko wolne od przemocy. Począwszy od wychowania przedszkolnego, wpajana jest uczniom wiedza o równości i prawie każdego człowieka do wolności, poszanowania jego godności i nietykalności oraz wartości takie, jak współpraca, solidarność, altruizm, wskazywane są wzorce postępowania i budowania relacji społecznych sprzyjających bezpiecznemu rozwojowi w rodzinie i wśród przyjaciół, formowane jest poczucie tożsamości indywidualnej, kulturowej, narodowej, regionalnej i etnicznej. Kwestie dotyczące równości kobiet i mężczyzn, niestereotypowe role płci, rozwiązywanie konfliktów bez użycia przemocy w relacjach międzyludzkich, przemoc wobec kobiet ze względu na płeć oraz prawo do integralności osobistej szczególnie mocno zaznaczone są – oprócz Wiedzy o społeczeństwie, Etyki – w przedmiocie Wychowanie do życia w rodzinie. Ponadto, Minister przypomniał, iż przepisy oświatowe umożliwiają szkole organizację działań zapobiegających zjawiskom agresji i przemocy, m.in. w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Obecne regulacje prawne oraz dodatkowe działania wspierające szkoły w realizacji ich funkcji wychowawczej i profilaktycznej w pełni zapewniają podmiotowe traktowanie każdego ucznia.