Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Sekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie projektu ustawy o dokumentach paszportowych.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę, iż wielu polskich obywateli urodzonych poza granicami RP, w których aktach urodzenia jako rodziców wskazano osoby tej samej płci, nie uzyskuje dokumentów. Taka praktyka prowadzi do sytuacji, w której dzieci posiadające obywatelstwo polskie nie mają możliwości skutecznego ubiegania się o polskie dokumenty tożsamości i nie otrzymują numerów PESEL, co w konsekwencji skutkuje naruszeniem ich praw obywatelskich, zasady dobra dziecka, a także wypełnia znamiona dyskryminacji ze względu na status prawny rodziców. Z tego względu proponowaną w projekcie ustawy zmianę polegającą na odstąpieniu od wymogu załączenia do wniosku o wydanie paszportu polskiego aktu urodzenia, Rzecznik uznał za pożądaną, podkreślił jednak, że zmiana ta jest niewystarczająca. Na gruncie art. 35 pkt 6 w zw. z. art. 104 ust. 5 projektowanej ustawy zachodzi bowiem wątpliwość, czy zagraniczny akt urodzenia będzie mógł stanowić podstawę wydania paszportu stałego. Uznać należy, że taki stan rzeczy naruszałby prawo do obywatelstwa osób, w których zagranicznych aktach urodzenia wskazani są rodzice tej samej płci, co stanowi przejaw dyskryminacji, zabronionej na gruncie art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zagrażałby też realizacji zasady prawa do paszportu każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej.

Wątpliwości Rzecznika wzbudziły także wskazania zawarte w pkt 16 Oceny Skutków Regulacji do projektowanej ustawy w zakresie odnoszącym się do przesłanek odmowy wydania paszportu. Zapis art. 51 sugeruje, że skutkiem braku transkrypcji zagranicznego aktu stanu cywilnego będzie odmowa wydania paszportu. Takie rozwiązanie należy zaś uznać za sprzeczne z wymogiem równego dostępu do prawa do paszportu.

Rzecznik zauważył także, że w projektowanej ustawie zastępuje się pojęcie "dokument tożsamości" wyraźnym wskazaniem, że obligatoryjność transkrypcji dotyczy przypadku ubiegania się o dowód osobisty, paszport, paszport dyplomatyczny lub służbowy. Pominięcie w tym katalogu paszportów tymczasowych wskazuje, że osoby ubiegające się o taki dokument nie będą zobligowane do dokonywania transkrypcji aktu stanu cywilnego, podczas gdy osoby wnioskujące o wydanie paszportu stałego będą musiały to uczynić. Takie rozróżnienie wzmacnia dyskryminacyjny charakter projektowanych zmian.

W opinii Rzecznika pożądanym kierunkiem zmian w projekcie ustawy jest wyraźne uregulowanie sytuacji osób, w których zagranicznych aktach urodzenia jako rodzice widnieją osoby tej samej płci, poprzez umożliwienie wydania polskiego paszportu stałego tym osobom na podstawie zagranicznego aktu urodzenia i odstąpienie od zasady obligatoryjnej transkrypcji zagranicznych aktów urodzenia tych osób w przypadku ubiegania się o paszport stały.

Rzecznik zwrócił się z prośbą o uwzględnienie w toku prowadzonych prac legislacyjnych przedstawionych uwag i wypracowanie rozwiązań, które umożliwią uzyskiwanie polskich dokumentów tożsamości także obywatelom polskim, w których zagranicznych aktach urodzenia wpisano jako rodziców osoby tej samej płci.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 10 listopada 2021 r. przypomniał, iż z art. 5 ustawy o dowodach osobistych wynika, że prawo do posiadania dowodu osobistego przysługuje każdemu obywatelowi Rzeczypospolitej Polskiej (RP). Posiadanie polskiego obywatelstwa przez osobę ubiegającą się o ten dokument determinuje zatem po stronie organu administracji publicznej obowiązek jego wydania. Zasadność wydania dowodu osobistego musi jednak pozostawać w zgodzie z zasadami polskiego porządku prawnego, z którego jednoznacznie wynika, że matką dziecka jest kobieta, która je urodziła, natomiast przepisy dotyczące ojcostwa - niezależnie od sposobu jego ustalenia - zawsze jako ojca dziecka, w oczywisty sposób, wskazują mężczyznę. Sekretarz Stanu wyjaśnił, iż w przypadku, gdy w zagranicznym akcie urodzenia dziecka będącego polskim obywatelem jako rodzice zostały wpisane dwie kobiety, dziecko otrzyma dowód osobisty, w którym będą ujawnione dane kobiety, która jest matką dziecka, zaś rubryka dotycząca ojca pozostawiana będzie pusta. Analogiczny sposób postępowania znajdzie również zastosowanie w sytuacji, gdy w zagranicznym akcie urodzenia dziecka zostaną wpisani dwaj mężczyźni. Wówczas w dowodzie osobistym będą ujawniane dane mężczyzny, który jest ojcem dziecka, zaś rubryka dotycząca matki będzie pozostawiana niewypełniona. Wobec faktu, iż w procedurze wydania dowodu osobistego właściwy organ gminy występuje z urzędu o nadanie numeru PESEL osobie, która ma otrzymać dokument, w rejestrze PESEL również zostaną odzwierciedlone powyższe dane.