Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie szczepień przeciwko COVID-19 dla osób w kryzysie bezdomności i pracowników placówek dla bezdomnych.

Bezdomność jest uznawana za najdotkliwszą formę wykluczenia społecznego, gdyż wiąże się nie tylko z brakiem miejsca do zamieszkania, ale prowadzi także do niemożności prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie przez osoby dotknięte tym zjawiskiem oraz ich społecznej stygmatyzacji. Przeciwdziałanie samemu zjawisku bezdomności znajduje się wśród priorytetów Rzecznika Praw Obywatelskich i należy do najważniejszych zadań ciążących na władzy publicznej, o czym świadczy szereg norm odnoszących się do tej problematyki zawartych m.in. w art. 75 Konstytucji czy art. 25 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.

Z uwagi na powyższe, ale także wobec wprowadzenia od dnia 20 marca 2020 r. do odwołania stanu epidemii w związku zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 sytuacja osób w kryzysie bezdomności i osób bezpośrednio zaangażowanych w ich wspieranie jest przedmiotem szczególnej troski Rzecznika.

Pierwszym z problemów, który wymaga pilnego wyjaśnienia jest kwestia niejasności oraz braku jednoznacznej interpretacji zapisów Narodowego Programu Szczepień przeciw COVID-19. Niejasność ta dotyczy użytego w programie (tj. w Etapie I programu) sformułowania "pensjonariusze domów pomocy społecznej oraz zakładów opiekuńczo-leczniczych, pielęgnacyjno-opiekuńczych i innych miejsc stacjonarnego pobytu". Powyższe wymaga jednoznacznego potwierdzenia, że pod pojęciem "innych miejsc stacjonarnego pobytu" mieszczą się także placówki dla osób bezdomnych opisane w art. 48a ustawy o pomocy społecznej, tj. ogrzewalnie, noclegownie, schroniska dla osób bezdomnych oraz schroniska dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi, a także inne placówki pomocy społecznej, z których korzystają osoby w kryzysie bezdomności - m.in. domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, ośrodki interwencji kryzysowej i specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie.

Rzecznik wskazał, że placówki dla osób bezdomnych są obciążone bardzo wysokim ryzykiem wystąpienia ognisk koronawirusa. To w pełni kwalifikuje je do objęcia szczególnym priorytetem w dostępie do szczepień na równi z domami pomocy społecznej w oparciu o obecne zapisy Narodowego Programu Szczepień. Niestety wobec braku jednoznacznych wytycznych dotyczących tej właśnie grupy obywateli, w praktyce wskazane osoby nie są obecnie kwalifikowane do szczepień.

Drugim bardzo ważnym problemem jest kwestia objęcia wszystkich osób udzielających wsparcia osobom bezdomnym - tak w placówkach różnego typu, jak i w przestrzeni publicznej - szczepieniami w ramach grupy "0". Przytłaczająca większość placówek dla osób bezdomnych prowadzona jest bowiem przez organizacje pozarządowe i inne podmioty niepubliczne, o personelu których Narodowy Program Szczepień przeciwko COVID-19 nie wspomina w ogóle.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o pilne zajęcie stanowiska w podnoszonej sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia w piśmie z 24 lutego 2021 r. wskazała, że „Narodowy Program Szczepień przeciw COVID-19” został podzielony na 4 etapy. Podział ten został dokonany w oparciu o ocenę ryzyka narażenia na zakażenie, poważnego zachorowania i śmierci, ryzyka społeczno-ekonomicznego oraz ryzyka transmisji. Decyzje odnoszące się do poszczególnych etapów szczepień oraz zakwalifikowanych do nich grup zostały wypracowane w wyniku szerokich konsultacji. Resort wyraził stanowisko, że do etapu I szczepień uprawnieni są pensjonariusze placówek zarejestrowanych u wojewodów, w których przebywają m.in. pensjonariusze schronisk dla osób w kryzysie bezdomności (schroniska dla osób bezdomnych, schroniska dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi). Do katalogu jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, których pracownicy uprawnieni są do szczepień na etapie 0 zaliczyć można z kolei ośrodki pomocy społecznej, ośrodki wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schroniska dla osób bezdomnych, ośrodki interwencji kryzysowej. Podsekretarz Stanu zapewniła, że Ministerstwo Zdrowia podejmuje starania na rzecz zaszczepienia możliwie najliczniejszej grupy osób w jak najkrótszym terminie.