Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w sprawie stanowiska rekomendacyjnego dotyczącego sposobu realizacji i jakości tłumaczenia na język migowy w utworach audiowizualnych.

Rzecznik Praw Obywatelskich wielokrotnie zwracał uwagę na sytuację osób z niepełnosprawnościami, w tym osób głuchych i niedosłyszących. Wskazywał m.in. na nieprawidłowości, jakie występowały w zakresie dostępności komunikatów na temat epidemii. Rzecznik z zadowoleniem więc odnotowuje podjętą inicjatywę. Przedstawienie nadawcom jasnych wytycznych w znaczący sposób wpłynie na zapewnienie praktycznej realizacji prawa do informacji osób z niepełnosprawnością słuchu.

Opublikowany projekt uwzględnia szereg uwag zgłaszanych wcześniej przez Rzecznika. Pozytywnie należy się odnieść między innymi do podkreślenia, iż napisy dla niesłyszących nie stanowią alternatywnego rozwiązania wobec tłumaczenia na język migowy. W rekomendacjach dotyczących tłumaczenia na polski język migowy wskazano, że w każdym tłumaczonym utworze audiowizualnym należy zapewnić wyraźną widoczność gestów, mimiki i zakresu ruchu tłumacza. Zwrócić jednak należy uwagę na wielkość tłumacza - zaproponowana (1/12 ekranu o proporcjach 16:9) nie odpowiada bowiem oczekiwaniom osób głuchych. W ocenie Rzecznika jako zasadę należałoby przyjąć, że tłumacz zajmuje 1/8 powierzchni ekranu, z ewentualnym wskazaniem jasno sformułowanych możliwych odstępstw. Nie rozwiązują problemu wspomniane w projekcie funkcje Focus oraz zoom, w które wyposażone są niektóre nowoczesne odbiorniki telewizyjne. Trzeba zwrócić uwagę, że ze względu na różny status społecznoekonomiczny osób z niepełnosprawnościami takie rozwiązanie ma charakter dyskryminujący.

Inną problematyczną kwestią pozostaje dostarczanie tłumaczenia na polski język migowy w audycjach informacyjnych, które wymagają zapewnienia odpowiedniej jakości przekazu. Tłumacz nie może być zasłonięty przez paski informacyjne ani inne elementy graficzne. W dalszej części projektu wskazano, że podczas przemówień i konferencji prasowych zaleca się, by tłumacz języka migowego stał obok osoby przemawiającej. Nie zostały jednak uwzględnione okoliczności nadzwyczajne, gdy np. z uwagi na zagrożenie epidemiczne należy zachować odpowiedni dystans pomiędzy kolejnymi osobami.

Rzecznik zwrócił się ponadto z prośbą o podjęcie stosownych środków w kwestii uregulowania przepisów transponujących dyrektywę 2018/1808 o audiowizualnych usługach medialnych, tak by informacje o charakterze nadzwyczajnym - w tym publiczne komunikaty i ogłoszenia w sytuacji klęski żywiołowej - podawane do wiadomości publicznej za pomocą audiowizualnych usług medialnych były przekazywane w sposób dostępny dla osób z niepełnosprawnościami.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Dnia 30 marca 2021 r. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji przedstawiła swoje stanowisko w sprawie jakości i sposobu realizacji tłumaczenia na język migowy w utworach audiowizualnych. W stanowisku podkreślono w pierwszej kolejności, iż polski język migowy i system językowo-migowy nie są tożsame czy wymienne - o ile podstawą dla SJM jest foniczna polszczyzna, a komunikacja polega na równoczesnym mówieniu i ilustrowaniu mowy znakami migowymi, zgodnie z szykiem wypowiedzi i gramatyką języka polskiego, o tyle PJM (słownictwo, gramatyka i struktura komunikatów) jest językiem całkowicie odmiennym od SJM, a tym bardziej od języka polskiego. Napisy dla niesłyszących nie mogą stanowić zatem alternatywnego rozwiązania wobec tłumaczenia na język migowy. Ustawa o radiofonii i telewizji wymienia je jako rozłączne, a Rozporządzenie KRRiT z dn. 15 listopada 2018 r. określa definicje tych udogodnień oraz wskazuje odrębne kwoty obowiązujące w tym zakresie nadawców programów telewizyjnych, z uwzględnieniem charakteru i rodzaju nadawanego programu. KRRiT przypomniała, że zgodnie z obecnym brzmieniem art. 47g. ustawy o radiofonii i telewizji, podmioty dostarczające audiowizualne usługi medialne na żądanie mają dążyć do stopniowego zapewniania dostępności dostarczanych audycji dla osób niepełnosprawnych z powodu dysfunkcji narządu wzroku oraz osób niepełnosprawnych z powodu dysfunkcji narządu słuchu, poprzez wprowadzanie odpowiednich udogodnień dla osób niepełnosprawnych. W stanowisku znalazły się również szczegółowe rekomendacje Rady dotyczące tłumaczenia na język migowy w utworach audiowizualnych.