Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie rozpatrywania przez sądy spraw dotyczących wypłaty dotacji oświatowych.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęło zawiadomienie o wszczęciu postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej Stowarzyszenia (sygn. SK 137/20). Skarga ta dotyczy niezgodności z Konstytucją przepisów art. 47 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, (dalej jako: u.f.z.o.) w powiązaniu z art. 53 § 2 oraz art. 3 § 2 pkt 4 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej jako: p.p.s.a.). Podczas analizowania sprawy pojawiły się wątpliwości dotyczące stosowania przepisów prawa przez sądy. Ponadto, w ocenie Rzecznika problem wykracza poza zakres postępowania toczącego się przed TK.

Art. 47 u.f.z.o. stanowi, że czynności podejmowane przez organ dotujący, o którym mowa w art. 15-21, art. 25, art. 26, art. 28-32 i art. 40-41a, w celu ustalenia wysokości lub przekazania dotacji, o których mowa w art. 15-21, art. 25, art. 26, art. 28-32 i art. 40-41a, stanowią czynności z zakresu administracji publicznej, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Według Skarżących wskazane przepisy prawa są niezgodne z Konstytucją, ponieważ nakazują liczyć bieg trzydziestodniowego terminu do wniesienia skargi do sądu administracyjnego na czynność organu w przedmiocie ustalenia dotacji oświatowej od dnia przekazania dotacji na rachunek bankowy beneficjenta, bez względu na termin doręczenia beneficjentowi pełnej informacji o sposobie wyliczenia podstawowej kwoty dotacji, co pozbawia Skarżącego gwarancji zapoznania się ze sposobem wyliczenia dotacji i możliwości skutecznego zaskarżenia tej czynności do sądu administracyjnego, prowadząc do naruszenia przepisów Konstytucji.

W toku badania sprawy pojawiły się istotne kwestie związane ze stosowaniem art. 47 u.f.z.o przez sądy administracyjne. Z analizy orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że sądy te wielokrotnie wyrażały pogląd, że czynność polegająca na wypłacie określonej kwoty dotacji (art. 34 ust. 1 u.f.z.o.) nie należy do czynności wymienionych w art. 47 u.f.z.o., a zatem nie stanowi czynności z zakresu administracji publicznej, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. Taka interpretacja prowadziła do odrzucania skarg na czynność wypłaty zaniżonej kwoty dotacji jako takich, które nie należą do właściwości sądów administracyjnych.

Istnieje pogląd, zgodnie z którym poprzez objęcie zakresem kontroli sądowoadministracyjnej nie tylko ustalenia przez organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego kwoty dotacji podstawowej, lecz również indywidualnej wysokości dotacji na rzecz danej osoby prowadzącej szkołę lub placówkę, prawdopodobnie ostatecznie wykluczono prawo organu prowadzącego do dochodzenia ustalenia oraz wypłaty należnej dotacji na drodze postępowania cywilnego. Treść orzeczeń wskazuje jednak na ograniczoną możliwość rozpatrzenia sprawy nieprawidłowej kwoty dotacji przez jakiekolwiek sądy, a więc na pozbawienie obywateli prawa do sądu.

Z uwagi na powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o analizę przedstawionego problemu oraz zajęcie stanowiska.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki w piśmie z 23 lipca 2021 r. przytoczył przepis art. 47 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych i wskazał, że norma, w świetle której przyznanie dotacji stanowi czynność z zakresu administracji publicznej podlegającej kontroli sądów administracyjnych została wprowadzona przepisem art. 90 ust 11 ustawy o systemie oświaty na mocy ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw. W uzasadnieniu projektu ostatniej z wymienionych ustaw na str. 26 w punkcie 6 projektodawca podkreślił, że „(...) Problemy w zakresie interpretacji i stosowania przepisów art. 80 i art. 90 ustawy, dotyczących udzielania i rozliczania dotacji wypłacanych szkołom i placówkom z budżetów jednostek samorządu terytorialnego są zgłaszane przez organy kontrolne, jednostki samorządu terytorialnego oraz inne niż jednostki samorządu terytorialnego organy prowadzące przedszkola, szkoły i placówki. Duży poziom ogólności obecnych przepisów powodował wątpliwości interpretacyjne, co w konsekwencji skutkowało ich niejednolitym stosowaniem w skali kraju oraz powstawaniem sporów pomiędzy organami właściwymi do udzielania dotacji a jednostkami dotowanymi.(...) Dlatego też w projekcie ustawy zaproponowano następujące zmiany przepisów: (...) 18) przesądzenie, że czynności przyznania dotacji dla publicznych i niepublicznych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek są czynnością z zakresu administracji publicznej (art. 80 ust. 11 i art. 90 ust. 11 ustawy).” Ministerstwo Edukacji i Nauki podtrzymało stanowisko wyrażone w uzasadnieniu projektu ww. ustawy odnoszące się również do normy określonej w art. 47 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych.