Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji i Nauki w sprawie odmowy udostępnienia nagrań z posiedzeń komisji habilitacyjnych.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi dotyczące odmowy udostępnienia kandydatom do stopnia doktora habilitowanego nagrań z posiedzeń komisji habilitacyjnych. Kandydaci, mając wątpliwość co do rzetelności protokołu z przebiegu posiedzenia komisji habilitacyjnej, zwracają się o udostępnienie im stosownych nagrań. Uczelnie często odmawiają, argumentując swoją odmowę w różny sposób.

Uczelnie wskazują m.in., że sporządzony protokół wiernie odzwierciedla przebieg posiedzenia komisji habilitacyjnej i w związku z tym brak jest podstaw do udostępnienia nagrania. Z innych uzasadnień podobnych decyzji wynika, że w ocenie uczelni nagranie nie stanowi dokumentu w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej jako: k.p.a.) oraz że jest ono jedynie materiałem wewnętrznym, technicznym, pomocniczym, pozbawionym waloru oficjalności i służącym wyłącznie do przygotowania protokołu.

W ocenie Rzecznika odmowa udostępnienia kandydatowi do stopnia nagrania z posiedzenia komisji habilitacyjnej w sposób nieuprawniony prowadzi do ograniczenia zasady jawności postępowania, tj. zasady, która w szczególności w postępowaniu przed organem pierwszej instancji w postępowaniu awansowym powinna znajdować jak najszersze zastosowanie i ma ujemny wpływ na możliwość obrony praw kandydatów.

Kandydat do stopnia jest stroną postępowania awansowego i przysługuje mu prawo do dostępu do akt sprawy. W związku z tym, że problematyka dostępu strony do akt postępowania habilitacyjnego nie jest przedmiotem regulacji ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (dalej jako: p.s.w.n.), w tym zakresie na mocy art. 178 ust. 3 p.s.w.n. odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy k.p.a.2 Zgodnie zaś z art. 73 § 1 k.p.a. strona ma prawo wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, kopii lub odpisów. Prawo to przysługuje również po zakończeniu postępowania. Specyfika naukowych postępowań awansowych nie uzasadnia wyłączenia bądź stosowania z modyfikacjami art. 73 § 1 k.p.a. na etapie postępowania przed organem pierwszej instancji.

Rzecznik zauważył, że również nagranie z przebiegu posiedzenia komisji habilitacyjnej, na podstawie którego przygotowywany jest protokół z posiedzenia komisji stanowi element akt sprawy. Zapoznanie się z takim nagraniem może w niektórych przypadkach stanowić istotny i jedyny dowód mogący przyczynić się do ochrony praw habilitanta, w szczególności, gdy kwestionuje on zupełność i prawidłowość sporządzenia protokołu.

Praktyka wskazuje jednak, że uczelnie dokonują odmiennej i niekorzystnej dla habilitantów wykładni przepisów. Z tej przyczyny Rzecznik stoi na stanowisku, że kwestia możliwości dostępu do nagrań z posiedzeń komisji habilitacyjnych powinna być uregulowana w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce wprost.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o podjęcie działań w celu skorygowania opisanej wadliwej praktyki bądź podjęcie inicjatywy legislacyjnej w celu nadania skuteczności prawom obywateli, które w obecnym stanie prawnym są negowane.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Edukacji i Nauki w piśmie z 24 lutego 2021 r. poinformował, że kwestia poruszona przez Rzecznika stanowiła przedmiot korespondencji między resortem edukacji a Biurem Rady Doskonałości Naukowej. Zgodnie z przekazanym przez Biuro Rady stanowiskiem prawo wglądu do dokumentów określonego typu, w przypadku postępowań o awans naukowy, regulują przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy o dostępie do informacji publicznej. Minister zaakcentował, iż z przepisów prawa nie wynika, by organy podejmujące czynności w postępowaniu o awans naukowy były obowiązane do sporządzania nagrania z przebiegu odbywanych posiedzeń, a w przypadku ich sporządzenia, by tworzyły one akta danej sprawy. W opinii Ministra nagrania z przebiegu posiedzenia nie są informację publiczną, służą jedynie jako środek techniczny ułatwiający sporządzenie protokołu. Minister podkreślił, że istotę rzetelnego procesu rozpatrywania spraw stanowią protokoły posiedzeń, jak również uzasadnienia wydawanych rozstrzygnięć, które stanowią wyraz woli organów kolegialnych. Aktualne regulacje nie przewidują możliwości prowadzenia polemiki ani też złożenia odwołania bezpośrednio od opinii komisji habilitacyjnej. Natomiast w oparciu o przedmiotową opinię podmiot habilitujący odpowiednio podejmuje uchwałę o nadaniu (lub odmowie nadania) stopnia doktora habilitowanego albo wydaje decyzję administracyjną o nadaniu (lub odmowie nadania) stopnia doktora habilitowanego. Od negatywnych rozstrzygnięć kandydatowi do stopnia przysługuje odwołanie do Rady Doskonałości Naukowej. Minister poinformował Rzecznika, iż jego postulat zostanie poddany analizie w trakcie prac legislacyjnych nad ewentualną nowelizacją przepisów Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce.