Skarga nadzwyczajna od postanowienia Sądu Okręgowego w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku z dnia 2021-01-20.
Skarga nadzwyczajna od postanowienia Sądu Okręgowego w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku.
Postanowieniem z dnia 10 grudnia 2010 r. Sąd Rejonowy stwierdził, że spadek po J.M., na podstawie ustawy nabyli: syn B.M. oraz syn M.M., obaj po 1. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nabycia spadku po zmarłym J.M. było prowadzone z wniosku wierzyciela J.D. Apelacja wniesiona od tego postanowienia przez uczestnika M.M. została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego. Sąd Okręgowy ustalił, że pismem złożonym w Sądzie Rejonowym w dniu 30 września 2009 r. uczestnik M.M. oświadczył, że odrzuca spadek po ojcu. Zarządzeniem z dnia 12 października 2009 r. M.M. został wezwany do uzupełnienia braków formalnych pisma z dnia 30 września 2009 r. poprzez uiszczenie opłaty w wysokości 50 zł oraz złożenia aktu urodzenia. Postanowieniem z dnia 16 października 2009 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek M.M. o odebranie oświadczenia w przedmiocie odrzucenia spadku po J.M. jako wniesiony po terminie.
Zgodnie z art. 1015 § 1 k.c. oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Dla spadkobiercy ustawowego początek terminu zwykle będzie dniem powzięcia wiadomości o śmierci spadkodawcy. Ustawodawca przewidział dwa sposoby złożenia oświadczenia o przyjęciu/odrzuceniu spadku: przed sądem albo przed notariuszem. Oświadczenie składane przed notariuszem musi mieć formę aktu notarialnego. Natomiast oświadczenie przed sądem może być złożone ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że w myśl orzecznictwa Sądu Najwyższego choć przepis art. 1015 § 1 k.c. mówi o konieczności złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od powzięcia informacji o tytule powołania, to wyrażenie w tym terminie przez spadkobiercę wobec sądu jedynie woli co do zamiaru złożenia tego oświadczenia traktowane jest jako zachowanie tego terminu w przypadku następczego złożenia oświadczenia już po jego upływie. Tak więc w ocenie Rzecznika, Sąd Okręgowy, uznając że złożenie wniosku o odebranie oświadczenia spadkowego ustnie nie przesądza o zachowaniu terminu, jeżeli samo oświadczenie nie zostało złożone w terminie o charakterze materialnoprawnym, zastrzeżonym w art. 1015 § 1 k.c., dopuścił się rażącego naruszenia przepisów prawa materialnego.
Sąd Najwyższy orzekł, iż w rozpatrywanej sprawie należy stwierdzić, że sąd spadku w chwili orzekania mając wiedzę o złożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku przez M. M. w sposób rażący naruszył prawo materialne - art. 1015 § 1 k.c, biorąc pod uwagę funkcję tego przepisu, a co za tym idzie art. 1020 k.c. i art. 926 § 1 k.c. W konsekwencji Sąd ustalił, że spadek nabyła osoba, która go odrzuciła (a uprzednio w terminie wskazanym w ustawie wyraziła wobec sądu swoją wolę odrzucenia spadku), a więc powinna być traktowana, jakby nie dożyła otwarcia spadku. Z tych wszystkich względów, w ocenie Sądu Najwyższego, zaktualizowały się przesłanki, o których mowa w art. 89 § 1 pkt 2 ustawy o SN, tj. zaskarżone orzeczenie w sposób rażący narusza prawo na skutek jego niewłaściwego zastosowania, a eliminacja wadliwego postanowienia Sądu Okręgowego w Ł. z 8 listopada 2011 r. jest konieczna dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.