Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie wyłaniania kandydata z Polski na sędziego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 2020-12-04.
Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów w sprawie wyłaniania kandydata z Polski na sędziego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
W dniu 6 października 2021 r. upływa kadencja prof. Marka Safjana, sędziego w Trybunale Sprawiedliwości (TS), który został wybrany z ramienia Polski. Zgodnie z postanowieniami art. 253 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej mające nastąpić mianowania sędziów TS powinny zostać uzgodnione za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich. Rzeczpospolita Polska powinna zatem wkrótce zgłosić kandydata na to stanowisko. Z uwagi na powyższe Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Premiera z prośbą o przedstawienie kryteriów wyboru i procedury, zgodnie z którymi rząd polski wskaże taką osobę.
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wskazuje, że sędziowie wybierani są spośród osób o niekwestionowanej niezależności i mających kwalifikacje wymagane w ich państwach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych lub są prawnikami o uznanej kompetencji. Traktat na pierwszym miejscu wymienia kwalifikacje osobiste (moralne) kandydatów, wymagając, aby przy wykonywaniu funkcji sędziego dawali gwarancję pełnej niezależności. Sędziowie Trybunału muszą być odporni na ingerencje i naciski z zewnątrz, które mogłyby zagrozić niezależności ich osądu i wpływać na treść rozstrzygnięcia. Oznacza to, w szczególności, niezależność od wszelkich ugrupowań politycznych, jak też od rządu państwa członkowskiego, który dokonał wskazania personalnego.
W trwającej obecnie procedurze wyboru nowego polskiego sędziego do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka prowadzony jest konkurs, w którym wyłonionych zostanie trzech kandydatów przedstawionych następnie organom Rady Europy: Komitetowi Ministrów i Zgromadzeniu Parlamentarnemu. Formuła konkursu jest, jak się wydaje, najbardziej właściwą dla przeprowadzenia wyboru najlepszego kandydata na tak ważny urząd publiczny.
Rzetelnie przeprowadzony proces nominacyjny wzbudzi zaufanie do wybranego kandydata i jest podstawą gwarancji niezawisłości i bezstronności przyszłego sędziego. Z kolei kandydat wskazany w nieprzejrzysty sposób, bez wyraźnie określonych kryteriów merytorycznych i reguł proceduralnych, w istocie więc wskazany arbitralnie, może wzbudzać uzasadnione wątpliwości co do spełniania wymogów traktatowych.
W opinii Rzecznika, przedstawione wyżej względy jednoznacznie przemawiają za przeprowadzeniem konkursu w celu wyłonienia osoby w najwyższym stopniu spełniającej kryteria prawa Unii. Skoro konkurs taki odbywa się w przypadku procedury wyboru kandydatów do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, powinien także być formułą przyjętą dla wskazania kandydata do Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu. Trudno byłoby racjonalnie uzasadnić przyjęcie diametralnie odmiennych mechanizmów wyboru polskich kandydatów na dwa najbardziej prestiżowe stanowiska sędziowskie w Europie.
Wobec podstawowego znaczenia potrzeby wyłonienia najlepszego polskiego kandydata na sędziego Trybunału Sprawiedliwości, Rzecznik zwrócił się do Premiera z prośbą o ich uwzględnienie w procesie nominowania przyszłego sędziego.