Skarga nadzwyczajna w sprawie o zapłatę z dnia 2020-09-11.
Skarga nadzwyczajna w sprawie o zapłatę.
Rzecznik Praw Obywatelskich, jako organ stojący na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych, dostrzegając w kwestionowanym wyroku niesprawiedliwość i naruszenie zasad współżycia społecznego, powodujące negatywne konsekwencje w sferze praw i wolności obywatelskich powoda, a także mając na uwadze, że w sprawie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, postanowił wystąpić z niniejszą skargą nadzwyczajną.
W opinii Rzecznika, w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy naruszył standardy konstytucyjne. Konsument, w ramach rozstrzygnięcia sądowego, ma prawo otrzymać ochronę prawną wynikającą z Konstytucji (art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 76).
RPO nie podziela i nie zgadza się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, uznając, że rażąco narusza ono prawo. Zdaniem Rzecznika uchylenie więc tego orzeczenia jest konieczne dla zapewnienia sprawiedliwości społecznej.
Zasadę sprawiedliwości społecznej zdefiniować należy jako obowiązek dążenia do zachowania równowagi w stosunkach społecznych związany z zakazem arbitralności i unikaniem przez organy tworzenia i stosowania prawa, kreowania nieusprawiedliwionych i niepopartych obiektywnymi wymogami i kryteriami przywilejów dla wybranych grup obywateli. W ocenie Rzecznika te zasady zostały naruszone przez Sąd Okręgowy w Łodzi w zaskarżonym orzeczeniu.
Stosownie do treści art. 45 ust. 1 Konstytucji, każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Jest to jedno z podmiotowych praw podstawowych jednostki i jedna z fundamentalnych gwarancji praworządności w demokratycznym państwie prawa. Na prawo to, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, składa się: prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia procedury przed sądem - organem o określonej charakterystyce (właściwym, niezależnym, bezstronnym i niezawisłym), prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności, prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd, prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów rozpoznających sprawy.
W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy odmówił ochrony (rekompensaty za utratę zdrowia) skarżącemu, który uległ wypadkowi i w wyniku powstałych komplikacji zdrowotnych został poddany amputacji kończyny dolnej, wskutek czego nie był zdolny do wykonywania pracy zawodowej i nie był zdolny do samodzielnej egzystencji przez okres ponad dwuletni. Sąd pozbawił go tym samym ochrony, którą władze publiczne są obowiązane przyznać osobom słabszym, poszkodowanym, konsumentom i wydał orzeczenie niezgodne z konstytucyjnym rozumieniem sprawiedliwości społecznej.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, sprawiedliwość społeczna wymaga przyznania ochrony prawnej słabszemu uczestnikowi życia społecznego i gospodarczego. Słabszą stroną umowy ubezpieczenia, ze względów ekonomicznych i możliwości negocjacyjnych przy zawarciu umowy, jest ubezpieczony, w tym wypadku konsument, który w świetle konstytucyjnych standardów (art. 76 Konstytucji) podlega szczególnej ochronie przez władze publiczne. Organy władzy, w tym sądy, powinny zatem chronić konsumenta przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Tymczasem w niniejszej sprawie, organy władzy zawiodły konsumenta. Zamiast zmierzać do skorygowania zachwianej równowagi w relacji przedsiębiorca-konsument, sąd dodatkowo penalizuje konsumenta, który uległ nieszczęśliwemu wypadkowi i uiścił składkę ubezpieczeniową, uznając że jego wolą było wyłączenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, przewidzianego w § 2 pkt 6 WU.
W opinii Rzecznika, konstytucyjnej zasadzie sprawiedliwości społecznej, zasadzie zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, prawu do sądu i ochronie praw konsumenta, sprzeciwia się takie wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela, który mimo zaistnienia zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową, wprowadza do wzorca umownego - ogólnych warunków umowy ubezpieczenia - postanowienia, co do treści dokumentu stanowiącego podstawę do wypłaty odszkodowania, gdy warunek przewidzianego ochroną łącznego czasu trwałej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji, został spełniony. W ocenie RPO, konieczność uwzględnienia skargi nadzwyczajnej w niniejszej sprawie pozostaje w zgodzie z ideą sprawiedliwości w odczuciu społecznym.
Sąd Najwyższy stwierdził, że powód, na etapie postępowania sądowego, został de facto pozbawiony, przysługującej mu jako konsumentowi, należytej ochrony sądowej przez fakt, że Sąd Okręgowy nie uwzględnił słabszej pozycji powoda jako konsumenta, uznając, że nie było przeszkód, aby strony umowy zmieniły treść postanowień WU w taki sposób, aby lepiej oddawała intencje stron. Tymczasem, jedynym uprawnieniem powoda było przystąpienie do umowy lub rezygnacja z ubezpieczenia oraz z możliwości skorzystania z kredytu, o który się starał. Co więcej, prawidłowa interpretacja umowy ubezpieczenia powinna prowadzić do uwzględnienia żądań powoda. Dokonując zatem wyważenia racji, jakie w świetle art. 2 Konstytucji przemawiają za przyznaniem pierwszeństwa ochronie powagi rzeczy osądzonej i w konsekwencji utrzymaniem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Ł., wydanego z rażącym naruszeniem art. 805 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 385 § 2 k.c. i w zw. z art. 65 § 2 k.c, a ogółem racji wynikających w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego z integralnie pojmowanej zasady demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, Sąd Najwyższy stwierdził, że uchylenie tego wyroku będzie proporcjonalnym środkiem pozwalającym zapewnić zgodność z art. 2 Konstytucji. Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy, na podstawie art. 91 § 1 U.SN, w zw. z rażącym naruszeniem art. 805 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 385 § 2 k.c. i w zw. z art. 65 § 2 k.c, w celu zapewnienia zgodności z art. 2 Konstytucji rozpatrywanym w związku z jej art. 76, uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 25 października 2017 r., w części, tj. w punkcie I oddalającym powództwo.